Tik geiten

04 augustus 2013 door Willem Schneider

Dit keer was ik vastbesloten  om door het nieuws over de afluister (en dus lees praktijken ) van het internet iets te schrijven wat daar mooi bij aansloot en waarover ik historisch gezien iets aan Zwijndrecht kon koppelen.

Nou dat was niet heel moeilijk omdat in de dagen dat dit deze maand in het nieuws het bericht over de Russische geheime dienst voorbij kwam. Deze hadden plots heel veel typemachines besteld en over de typemachine had ik mij al bedacht wilde ik het hebben.
Alles wat we nu schrijven wordt geregistreerd, we zijn goed volgbaar  waarmee Big Brother ruimschoots aanwezig is.

Nog niet zo heel lang kunnen we makkelijk publiceren en zijn traditionele kanalen en media beheersbaar door overheden of bedrijven. Dat publiceren heeft het voordeel dat je direct en snel nieuws kwijt kan en heeft het nadeel dat je als auteur of onderzoeker met het grootste gemak gekopieerd wordt waarbij de copycat zonder bronvermelding doet of het zijn/haar eigen werk is.


Met de boekdrukkunst lag de kracht al bij de drukker want daar moest je zijn voor de tekstvermenigvuldiging maar ja dan moest je dat ook aanmaken en hoe deed je dat. De typograaf, de zetter had je nodig om de aangeleverde teksten op orde te krijgen voor de druk.
Het was dus niet zo simpel om je teksten daar te krijgen waar je ze wilde hebben zonder de juiste middelen.


Met de komst van de typemachine en het doorslagpapier, carbon, kon je al meerdere  kopieën maken van een tekst en dat was voor openbaar bestuur natuurlijk wel praktisch. Een officiële brief kon daarmee in het archief en een afschrift kon in het betreffende dossier bewaard blijven als bewijsstuk. 


Om nog meer en sneller kopieën of vlugschriften te maken was de stencilmachine het apparaat.
Door op sjabloonpapier, een moedervel, te typen werd het mogelijk om al gauw tweehonderd tot tweehonderdvijftig kopieën te maken. Zo werden vele boekjes kranten en andere publicaties gemaakt tot de kopieermachine in de jaren zeventig in zwang kwam en dit werk overnam.


Maar iemand moest tot dat typwerk doen want bestuurders schreven niet zelf, die dicteerden waarna alles werd gestenografeerd en uitgeschreven waarna uitgetypt.   Bewerkelijk dus. Niks knippen en plakken het uit typen van brieven aan bewoners werd niet gedaan middels een simpel systeem waar automatisch naam en adres boven de standaard brief verscheen , nee dat werd gedaan door de tik  geiten zoals die ook wel genoemd werden.


Nu is het woord tik geit iets wat je niet zo maar terugvind bleek bij nader onderzoek . Het verbaasde mijn even omdat ik mij wist te herinneren dat Zwijndrecht vroeger een typekamer had waar al die tik geiten hun werk deden onder toeziend oog van hun chef.  De tikfout kan desastreuze gevolgen hebben dus dat moest wel nauwgezet gebeuren en met een maximale productiesnelheid.


Wie een indruk wil krijgen wat typen op een oude machine inhoud en ook nog een leuk filmpje wil zien moet maar eens kijken naar the typemachine wat op you tube wel te vinden is. Het is een klassieker uit de typemachinetijd.
Bij volle snelheid  klonk het geratel en gebel van de typemachine als muziek in de oren van de chef  maar was het feitelijk een oorverdovend kabaal.  Aan het eind van iedere zin  klonk het ping van het belletje.

In 1972 leerde ik ook typen want dat was tenslotte nuttig en hoorde bij de algemene ontwikkeling alhoewel de meeste mensen totaal niet konden typen.
Ik leerde blind typen en met tien vingers. Een tekst foutloos overtypen zoals de tik geit dat behoorde te doen zonder op je toetsenbord en tekst te kijken. Daarbij hoorde dan natuurlijk ook nog de minimale tik snelheid van 100 aanslagen per minuut. Nou dat was zweten want er zat ook nog een examen aan vast en dat was kloten van de bok.


Voor mij blijft de typemachine in al zijn soorten , want o o wat had je een verschrikkelijke machines er tussen zitten, een echt kunststukje. Weten wat je doet en weten wat je schrijft en als je zelf schrijft weten hoe de taal in elkaar steekt.
Dat laatste deed ik begin jaren tachtig. Eigen uitgave's  o.a. VZ en dan nog je eigen teksten corrigeren en foutloos uittypen. Dat deden we dan al op een geleende IBM elektrische machine (supermachines)zodat we onze eigen typografie konden uitvoeren.

Wat een werk en dan nog fotozetten, plakken om het gereed te krijgen voor de drukker. Eenvoudige redacteurs waren we maar wel aardige redacteurs.
Het was wel bijzonder omdat niemand je kon beletten te schrijven wat je ontdekt had of wat de mening was van iets of iemand. Vaak lagen we in de clinch met overheden die dan zuchtend moesten ervaren dat vrijheid van meningsuiting wel de wet was maar niet hun wens.


Beerputten konden geopend worden zonder dat iemand die kon sluiten. Nu in de huidige tijd zie je dat wereldwijd gebeuren, Maar in de gaten gehouden werden we toen al en dat is nu ook zo. Maar als je nu iets gaat typen en dat via de langzame post aan anderen stuurt tja dan is het voor Big Brother tegenwoordig toch minder makkelijk te vinden vandaar dat de Russen waarschijnlijk weer op de typemachine zijn overgestapt. Dan moeten er weer ouderwetse agenten de teksten gaan opzoeken en fotograferen en dat is toch wel weer moeilijk. Dan keren we weer terug naar de koude oorlog.


Deze teksten zijn openbaar en al die typmachine s die ik gebruikt heb ben ik dankbaar. Ik kom regelmatig oude machine s tegen ook van honderd jaar geleden en dan ben je toch wel blij met de progressie die we gemaakt hebben.. Geen typex of correctie papiertjes met nodig, geen typelinten meer die je vingers vies maken of op zijn wanneer je dat niet uitkomt, hamers die vastzitten, rollen die blokkeren of de herrie  waardoor je snacht-s  niet kan werken.


In de tweede wereldoorlog werden er veel ondergrondse krantjes gestencild. De Duitsers moesten dan de typemachine opsporen waarop er getypt was want iedere machine had zijn eigen handtekening zoals we tegenwoordig het IP adres hebben. De stencilmachine in beslag nemen bood hun dan soelaas om te zorgen dat die niet meer gebruikt kon worden. Blaadjes zoals o.a. de Waarheid werden zo gemaakt en de tik geit zij produceerde de moedervellen in hoog tempo foutloos en correct.


Ik heb nog veel respect voor al die tik geiten die al zwetend hun werk deden. Als moderne slaven op de machines van hun tijd. In de periode dat ik mijn typediploma haalde leende ik mijn blauwe overal uit voor een fotoshoot voor een uitzendbureau, Typsoos en partners. Kort na het drukken van de posters werd het bedrijf failliet verklaard. Ze waren wel verder in de markt gestapt maar waarschijnlijk te laat want hun core business was typewerk .

Ik bezit nog een paar van de posters waarvan er tienduizenden vernietigd zijn.  Wie kent ze nog de echte helden van type en stenografie. Peter Koster van de AD de Dordtenaar hanteert nog steeds steno voor zijn aantekeningen. Een voordeel hiervan is dat niemand ziet wat voor onzin hij in die geheimtaal opschrijft.

Ik vindt het heerlijk om ritmisch te schrijven . Tegenwoordig is de houding  het soort toetsenbord zo veranderd dat er geen vergelijk meer valt te maken met het ouderwetse getakketaketak.

Op mijn smartphone of tablet toetst het heel anders dan het draadloze toetsenbord wat ik nu hanteer en lui als ik ben dan ook nog die spellingchecker die praktisch is bij het gewone werk maar op de nieuwe machines de grootste onzin produceert.

Nee leer het op een oude fiets en je kan de rest van je leven rijden, kijk links kijk rechts kijk nog een keer type je tekst als een heer in het verkeer.

Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.