Geuren en kleuren
Het wordt weer voorjaar en je ziet en ruikt de natuur weer. Alles begint weer te groeien en te bloeien ook al zegt het spreekwoord; maart roert zijn staart, de natuur ontspruit. Het wordt weer lekker weer en je ziet veel mensen wandelen, fietsen of zich op andere manier zich naar en binnen de natuur bewegen. Lekker genieten van de natuur, het zonnetje en even lekker zitten op een bankje in het park of onder een boom.
Het is nog wat vroeg voor hele kleurige en geurige bloemennatuur maar je ziet alles uitlopen. Het is de tijd om de tuin aan te pakken, te snoeien, zaaien en wieden en wat al niet meer. Ook in de Zwijndrechtse waard zie je de natuur uitlopen, en natuur is er weer meer gekomen omdat Zwijndrecht een groene oase was. Tuinders en boeren, kwekers en volkstuinders kleurden Zwijndrecht groen voordat de groei als industriestad begon.
Zwijndrecht stond bekend als tuindorp en kreeg zelfs een mooie vorm met het ontwerp van Piet Verhagen die het raadhuis van Zwijndrecht ontwierp maar ook de buitenruimte voor zijn rekening nam. Hij tekende een hele tuin rond het raadhuis en ontwierp een complete groene en blauwe zone die tot aan de rijksweg loopt. Loopt omdat heden ten dage nog steeds zijn ontwerp zichtbaar de groene blauwe long vormt ook al is deze enigszins aangetast.
Piet Verhagen was een verwoede tuinier en hij was van mening dat een complete tuin niet alleen uit een bloemperkje bestaat maar een evenwicht kent. Piet Verhagen was ook van mening dat een goede tuinman een ouder iemand was die vanuit ervaring inzicht had verworven. Dat daar niet altijd de tijd of ruimte voor is hoef ik een ieder niet te vertellen. Wie een geurige en kleurrijke tuin wil moet daar op tijd aan beginnen.
De tuin die Piet Verhagen inspireerde lag in Jorwerd bij de pastorie van de kerk. Het is leuk om te lezen hoe hij geïnspireerd werd door deze tuin. Het heeft hem mede geïnspireerd zijn boek over de tuin te schrijven onder de titel; Het geluk van den tuin. Bij al zijn stedenbouwkundige ontwerpen had hij oog voor de overgang tussen stad en land, voor de groene ruimte die nodig was bij de ontwikkeling van dorp en stad. Hij heeft op het eiland IJsselmonde veel ontwerpen gemaakt die bijgedragen hebben en nog steeds bijdragen aan het welzijn van de stad en het dorp ( Rotterdam Vreewijk, Zwijndrecht, de groene long en het tuindorp Meerdervoort).
Zwijndrecht met al zijn groene vingers kende ook een geweldige bloei als het om tuinen gaat. Tuinen in de zin van productiviteit op het gebied van zaaien en oogsten. De veiling ( de huidige Greenery) die lang in Zwijndrecht gevestigd was vormde daar een spil in.
Zwijndrechtse rabarber is nog steeds bekend en ook het Zwijndrechtse peertje die met uitsterven bedreigd werd zijn daar voorbeelden van.
Vooral de productie van groenten en fruit maakten Zwijndrecht groot. Maar om dat te bereiken heb je ook pootgoed of zaad nodig en daar hadden we een sterke positie in want op dat gebied was er de zadenhandel Wulfse, van de Ploeg, Reyers, v/d/ Giesen of Arkenhout.
Vanuit mijn jeugd werd ik geconfronteerd met alles wat zaai en pootgoed was. Het was normaal dat je een eigen moestuin had. Mijn oma verbouwde zelf aardappelen, bonen, bessen, kersen en wat al niet meer. Er was een klein stukje siertuin waar bloemen stonden en waarvan het zaad werd opgevangen. Zelfs Borinage de eetbare bloem had zij in de tuin staan. Dat was dan wel niet Zwijndrecht maar ook hier werd er door velen druk getuind of bij de tuinder of boer gewerkt, Er waren ook niet kwekers maar die werkten bij de kolenboer, of schillenboer of waren melkboer of liepen met lorren rond als lorrenboer. Zij zorgden mede voor de kringloop van het leven zoals dat in de tuin ook gaat.
Het waren de proeftuinen die Zwijndrecht vanaf 1900 groot maakten en die tot de tweede wereldoorlog actief waren. Het was dezelfde periode dat Piet Verhagen actief was voor Zwijndrecht. De proeftuinen lagen toen nog in het gebied achter de Burgemeester de Bruïnelaan een gebied wat nu al ruim zestig jaar bewoond wordt.
Toch kan je aan de Rotterdamseweg nog goed zien dat er tuinders en kwekers of zadenhandel heeft gezeten. Tegenover de Linddonk achter de huizen zie je nog een mooi voorbeeld uit die tijd waar nog actief getuind wordt en ook als je de Koninginneweg passeert zie je achter de oude huizen een stuk tuingrond. De groente en fruithandel van Ballegooyen grenst daar aan en is een mooi voorbeeld van verkoop van groenten en fruit want van de veiling moest het ook weer naar de consument en niet alleen maar verder Europa in. Het pand van de Fa. van Ballegooyen is nog een mooi voorbeeld van een oude boerderij die destijds de uiterste bebouwingsgrens van Zwijndrecht vormde.
In de periode van de nieuwbouw van het raadhuis van Zwijndrecht aan de Bruïnelaan was ook de glastuinbouw in opkomst, Machiel van Houwelingen en Teun van der Ven waren de eersten die met de glastuinbouw aan de slag gingen waarbij al vlot de warm gestookte kassen in gebruik genomen werden. In 1977 werd de laatste schoorsteen gesloopt die zo karakteristiek waren voor het beeld wat daar bij hoort. Dat was in het gebied waar nu Winkelcentrum Walburg staat. Mijn schoonvader heeft ook lang in dat gebied getuind waarbij ook voor hem het doek viel in de jaren zeventig hij had de mooie bijnaam van Selderijkoning.
De tuinbouw is verdreven voor wonen en is grootschaliger geworden. Zo zijn ook de boeren en hun boerderijen verdwenen en is er nu gelukkig een kentering waarbij een balans wordt gezocht tussen tuin en stad. De kleinschalige boer past nog in dat patroon en die vindt je terug tussen Zwijndrecht en Barendrecht waar de Greenery wel laat zien hoe groot de veiling van Zwijndrecht en omstreken is geworden en hoe de groene en blauwe ruimte de overgang tussen landschap en bebouwing overvloeit. Piet Verhagen zou er zo zijn eigen mening over hebben gehad maar zijn gedachtegoed past hier goed en wordt nog steeds gebruikt in de landelijke discussies over verrommeling van de buitenruimte.
Ik heb altijd met veel plezier getuind. Iets wat ik meegekregen heb van mijn moeder. Zij genoot volop van de bloeiende witte jasmijn en zijn zoete geur maar ook van de Gouden Regen (met zijn giftige peulen) en de Sering. Het meest genoten we van de Japanse kers met zijn heerlijke geur en zijn prachtige roze bloemen die een geweldig tapijt van zachte blaadjes maakten. Ook de voortuin met de geurende Brem zoals je die veel ziet in Zuid Frankrijk maar het meest genoten we als de rode roos in bloei kwam, opgeklommen langs de muur gaf deze de meeste kleur en geur als een tapijt rond het huis waar de merel zo graag hun nest maakte.
In de jaren zeventig ben ik wat gaan kweken maar uiteindelijk overgestapt naar techniek. Mijn buurjongen Kees deed dat met meer overtuiging en kunde en ook mijn achterbuurman Piet. Ik heb in mijn omgeving altijd kunnen genieten van allerlei soorten bloemen in allerlei soorten en maten maar ook van diverse groente van eigen land. Dat de moestuin nog steeds niet verdwenen is zie je goed aan de Koninginneweg waar nog veel bewoners achter hun huis allerlei groenten en fruit kweken. Kassen in allerlei formaat, plat hoog of een met mooie boog, sla, prei, tomaat, aardappelen, wortels van alles zie ik er verschijnen. Mijn buurman is iets te oud om zijn tuin nog te onderhouden maar naast zijn appelboom, waarvan de opbrengst nu naar vogels gaat, was hij een echte platglas kweker.
Behalve kweken is of was hij ook een verwoede visser en rookte zelfs zijn eigen paling en bereidde al zijn eigen vangsten in de tuin. Ook dat geurt en kleurt maar de opbrengsten worden toch altijd met smaak genuttigd. De generatie kwekers, jagers die zo geur en kleur gaven aan de samenleving verdwijnt, zoals ook de conservenfabrieken uit het Zwijndrechtse als eerste verdwenen gevolgd door de proeftuinen, de kassen en de veiling met als zijn transporteurs. Maar als je in Zwijndrecht gaat zoeken dan vindt je de namen als van der Ven, Los, Hamer, van Houweling , van de Ploeg, Zoutewelle en al die anderen nog steeds terug in het telefoonboek en geven deze mensen op een andere manier geur en kleur aan de samenleving dan toen. De mooie tuin bij het raadhuis met de bomenrij is weg nu afwachten hoe het nieuwe groen het gaat doen.
