Van uitdrukingen en Zwijndrechtse taal
Er zijn tal van uitdrukkingen, spreekwoorden en gezegden die wij gebruiken zonder erbij na te denken waar ze vandaan komen. Tegenwoordig hoor ik ook van alles door elkaar, klepels die de klok misslaan zal ik maar zeggen.
In het verleden zaten veel meer begrippen aan een buurtschap of gemeente geplakt waarmee een kenmerk werd weergegeven. De erwtenpeller, de pee bosser of de schapenkop om er maar een paar te noemen. Kenmerkend maar vandaag de dag eigenlijk niet meer actueel. Begrippen die zelfs tot verwarring kunnen leiden of zelfs het idee suggereren iets negatiefs uit te stralen.
Zo hadden we dat in Zwijndrecht met de straatnaam Turk. De Turk heeft tegenwoordig de uitleg op het naambordje staan om vooral aan te geven waarde naam vandaan komt ( een tuinderij). Het gaf nogal wat onrust, (ook een straat) en ophef. Was het een negatieve benoeming van een volk was destijds de vraag die gesteld werd en uitmondde in heel wat ophef, een storm in een glas water zeg maar.
Nu heeft Zwijndrecht niet heel veel namen waarvan de oorsprong onbekend is maar de discussie over straatnamen blijft redelijk actueel.
In het gebied van de veiling kregen de straten passende namen die bij die historie pasten en er verdween bijvoorbeeld de Linnaeusstraat. Ook door de sloop van Meerdervoort of beter gezegd de aanleg van de Drechttunnel verdwenen er een aantal straten waaronder de Bosboom Toussaintstraat een straat genoemd naar een vrouw. In de gemeenteraad werd middels een motie meer aandacht gevraagd voor de benoeming van straatnamen met vrouwen namen, door het verdwijnen stonden de dames al één nul achter.
Bij de ontwikkeling van Heer Oudelands Ambacht was er ook aandacht geweest voor de benaming van straten. Er werd toen gekozen voor componisten als thema en in de gemeenteraad werd er destijds voorstellen gedaan om straten een modernere naam gegeven zoals bijvoorbeeld David Bowie Straat. De straatnaam commissie gaat er over en deze naam heeft het nooit gehaald.
Toch is het pleidooi voor een andere aanpak van straatnamen nog steeds hoorbaar. In Westkeetshaven zijn mooie historische namen gebruikt maar ook daar zou een nieuwlichters straat of plein wel passend zijn.
NU hoor ik mensen al roepen , je zuster op een houtvlot, maar ook dat zou van toepassing zijn, tenslotte was het door het werk op het houtvlot dat Stoffel Muller in Zwijndrecht bleef hangen.
Houtvlotten die over de rivier bij ons zijn weg vonden naar het balkengat maar ook de havens aan de overzijde in Dordrecht waren daar van toepassing.
Ook die houtvlotten zijn natuurlijk allang verdwenen en zal bij de meesten geen beeld oproepen. Als kind keek ik graag naar de rivier en de oevers met haar activiteiten en daar hoorde het hout ook nadrukkelijk bij. Als ik de brug opreed in Dordrecht of weer terug dan keek ik altijd naar beneden zag daar al het hout wat daar dreef of lag. Van dik hout zaagt men planken was daarom voor mij een logische uitdrukking, (bij van dik hout denken velen nu aan een Nederlandse band).
Toch mis ik zelf wel de vele leuke en soms onwaarschijnlijk vreemde uitdrukkingen en gezegden die verwijzen naar een andere periode of beroep waarbij we goed begrijpen wat er bedoelt wordt. Taal is iets levendigs en kent veranderingen die niet altijd gewaardeerd worden maar over het algemeen is goed Nederlands iets wat verdwijnt. Verschillende talen die gesproken worden integreren in taalgebruik en leiden tot een mengelmoes van taal.
Straattaal is er altijd geweest en dialectiek ook.Zwijndrechts heeft dat ook net als alle andere plaatsen om ons heen. Het geeft iets weer van de identiteit van het gebied maar, met het nieuwe straattaal gebruik verliezen we dat ook vaak. Ik ben opgegroeid met bewust Nederlands taalgebruik terwijl mijn ouders uit een andere regio kwamen, in die regio begreep ik de helft van de tijd geen hout van wat men zei, we spraken elkaars taal niet. Wel leerde ik uit mijn geboortestraat veel dialecten herkennen want er was een duidelijk verschil tussen Gronings Drents of de Friese taal.
Nu is Fries natuurlijk een echte taal en wordt dat weer gewoon naast het Nederlands gebruikt. Taal is iets moois maar goed taalgebruik is balanceren zoals het lopen over een houtvlot. Ik merk aan mijzelf dat ik door de vele culturen heen heb geshopt , gewoon gewinkeld, om taalstructuren te lenen.
In het Zwijndrecht waar ik opgroeide en de school die ik bezocht was lokaal taalgebruik de mores, geheel tot gruwel van sommige Leraren die taal onderwijs gaven.
Één leraar Nederlands met wie ik goed contact had of op aansloot bracht mij de liefde bij voor bijzonder taalgebruik. Hij was zelf vernoemd na een bekende dichter Guido Gezelle en dat bracht mij dan ook naar het lezen van die proza en meer ook die van dichters als Jan Campert en anderen omdat die straatnamen ook bij mij voorbij kwamen.
Eigenlijk werd ik toch wel geïnspireerd door straatnamen want als ik door de vliegeniersbuurt reed , mijn krantenwijk, dan dacht ik toch wel aan wat voor avontuurlijk leven de vliegers gehad moesten hebben. Het klonk allemaal spannend net als Michiel de Ruyter waarbij de jongensboeken ,; scheepsjongens van de Bontekoe, bij mij naar boven kwamen.
Al dat bezig zijn met uitdrukkingen spreekwoorden en gezegden en Zwijndrecht leidt naar de vraag wat de lezer zich allemaal wel of niet herinnert van het Zwijndrechts. Of daadwerkelijk de identiteit van het gebied.Want Zwijndrecht is toch wel een schippers gemeente en dat heeft ook zo zijn invloeden.
Nu met het internet zou je bijna denken dat we allemaal een internationale taal spreken of anders universeel werken. De snelheid waarop alles verandert door de digitale wereld is enorm en toch zie je dat het gewone leven nog steeds vertraagt. Het leven voelt aan als de race tussen de haas en de schildpad waarbij haastige spoed zelden goed is.Je wil graag thuiskomen in een vertrouwde omgeving. Zwijndrecht is een dorp aan de rivier geweest maar is ondertussen uitgevloeid de waard in.
Een overstroming die door de vooruitgang ingegeven is en een groei die in de provincie nog steeds niet gestopt is. We kunnen er over mopperen maar de wereld is nog steeds in beweging alleen zijn het geen houtvlotten of zeilschepen meer die ons bewegen maar data gestuurde algoritmen waarop we besluiten of onze spullen en toegangskaarten bestellen. Zelfs de meest doorgewinterde Zwijndrechter, want naar zijn we niet, maakt gebruik van de wereldwijde verbinding. Soms moeten we weer met beide voeten op de wereld komen om te begrijpen hoe we in de wereld staan.
De identiteit van Zwijndrecht en alle gemeenten in die Zwijndrechtse waard mogen hun eigenwaarde koesteren en trots zijn op de klank, de geur, de smaak van de plek waar je leeft.Eigen (zwijndrechtse) h(w)aardis goud waard zullen we maar zeggen dat is een waarheid als een koe en als je achteraf kijkt wat er anders gekozen of gekund had kunnen worden dan kijk je een koe in zijn kont.
Nu kunt u zich afvragen of ik een klap van de molen gehad heb maar dat kan helaas nog niet om dat te laten gebeuren moeten we met zijn allen de schouders eronder zetten om molen landzicht te restaureren en weer van wieken te voorzien. Vertrekkend burgemeester van der Loo roept dan ook op hem geen cadeaus te geven maar een gulle gift aan de stichting van molen Landzicht. Het behoud van deze molen en haar historie is Het gewicht in goud waard.
Ooit schreef ik voor een korte toespraak deze uitdrukking en die blijft actueel : "Identiteit is de drager van de democratie en het bewustzijn wie wij zijn en waar wij wonen. De gemeenten die Zwijndrecht vormen, zijn daarmee ons collectief bewustzijn en tonen we met trots en respect."
Dat staat nog steeds als een paal boven water
