Zwijndrecht laat zich lezen als een Grieks blijspel en dat is mooi
Het is een zoektocht door boeken en plaatjes als ik bezig ben. Zo was ik in het gemeentehuis even aan het wachten en tijdens dat wachten door tal van boeken zat te bladeren. Zo ook een biografie over Willem Schippers waar ik wel eens wat over geschreven heb. De grienduil was een molen op de oever en een titel van Willem Schippers die daar bij paste was het Uilennest. Ik vond foto's van de grienduil, maar ook tal van andere molens die aansluitend stonden. De foto’s was ik op het spoor gekomen, woordspeling, door de foto van de nieuwe Zwijndrechtse spoorbrug. Die woordspelingen helpen mij goed wegdromen.
Het is prachtig foto’s uit die periode van 1872 te zien. Een nostalgie uit de tijd dat mijn oma nog geboren moest worden. Bijzonder als je de beschikbare documenten aan elkaar legt en vanaf die plek in die beelden routes volgt alsof je rond fietst over de dijk die er nu nog is. Richting de Lindt vanaf de de spoorbrug langs herberg de Steenen kamer of de andere kant op richting het veer langs de rijstmolen de molen Rozenburg. Als ik dat dan zo opschrijf klinkt dat of het er allemaal tegelijk was maar dat is niet zo.
Terug naar de spoorbrug. Terwijl Zwijndrecht nog klein is en Meerdervoort net deel uitmaakt van die gemeente is de leegte enorm. Een paar honderd huizen, nog geen watertoren, maar wel richting Noordpark de molen Welgelegen. Juist die zoektocht door plaatjes waarbij tijd en ruimte plots weer opnieuw het verhaal vertelt van Zwijndrecht.
Zwijndrecht in de vorm van de huidige gemeente waar ondertussen alle bekende gemeenten zijn opgenomen.
De dijk laat zich als een tijdlijn lezen. De herberg, de Steenen kamer ter hoogte van huize Meerdervoort, waarvan je nu alleen nog het eilandje ziet met een toegangspoort. Wie de Lindt inrijdt en daarmee een heleboel industriële geschiedenis even laat voor wat het is, komt uit bij de Hooge Nesse. De watertoren waar ik net aan refereerde leverde nog geen schoon water ten tijde van de bouw van het spoor, maar was toen net zo belangrijk. In de Hooge Nesse werd een bron geslagen in die periode om het gebied daar zo van schoon drinkwater te voorzien. De Hooge Nesse nu is een zwaar vervuild gebied waar door een schone laag grond gedragen een recreatief gebied is ontstaan en met het ARA hotel en autarkisch gebouw bij de natuurspeeltuin met de HSL tunnel als de modernste spoorverbinding.
Ik verplaatste mij in de persoon Willem Schippers om vanuit zijn tijd naar het gebied te kijken waar hij zijn inspiratie uit haalde. De postbode,zijn vader, die dagelijks zijn werk deed en zodoende ook overal kwam, fietsend door de Lindt zal zijn zoon ook voldoende verhalen verteld hebben. Willem die naar Dordrecht als grote stad, de oversteek maakte en dat anders deed dan dat wij dat nu doen. Ik ben gewend de brug te pakken en doe dat dagelijks met de fiets en kijk dan met de blik naar de horizon met de oude beelden in mijn hoofd.
Ik kan mij dan goed voorstellen hoe dat voor de schrijver geweest moest zijn die iedere dag een pagina schreef als hij van zijn werk als metaalbewerker thuiskwam. De rivier de oude maas is toch wel een grens om te passeren. Het eiland IJsselmonde is wel iets anders dan het eiland Dordrecht.
Op de foto’s uit molen Welgelegen kan ik mij voorstellen hoe de rivier als een immense vlakte van water een indruk maakt. Vanuit de molen zie je het drierivierenpunt waar de samensmelting van water een enorm plein vormt. De oversteek met de veerpont om je doel te bereiken heb ik vaak gedaan maar ik kan mij de tijd nog wel voorstellen van minder stabiele veerponten.
Ik vergelijk die graag met de overtocht tussen Dordrecht en ‘s-Gravendeel. Tot daar de Kiltunnel kwam maakte ik gebruik van die veerpont waarbij het water toch best woest kon zijn. In mijn fietstocht naar de Wieldrechtse Zeedijk en terug had ik genoeg tijd om te denken. Heen was het vooral zorgen dat je op tijd voor de pont kwam terwijl terug richting huis het tijd liet om rond te kijken en na te denken. Zo kan ik mij goed inbeelden hoe dat voor Willem Schippers geweest moest zijn. De fiets, mijn eigen ijzeren paard, het stalen ros gebruik ik nog dagelijks. Als ik naar de Lindt rijd zoek ik graag die oude paadjes op die her en der nog te vinden zijn om mijzelf op te laten slokken door de tijd. Heerlijk in het gevoel terug te kunnen gaan in tijd in dit gebied wat zeshonderd jaar geleden zo ongeveer gevormd is door de Elisabethsvloed.
Als ik uit het gebied van de Hooge Nesse terug fiets en telkens een eeuw verder terug ploeg dan geniet ik graag van mooie ontwikkelingen en zie voor mijn geestesoog wat wij tegenwoordig digitaal zo goed kunnen. Gebouwen komen en gaan en in die verbeelding zie je dan de mensen voorbij komen, gemeenschappen ontstaan.
Bij Meerdervoort is dat dan een mooi verschijnsel met de steenen kamer, huize Meerdervoort en de fabriek. Boven op de tunnel schept dat dan beelden van verwarring van huizen die komen en gaan, cafeetjes of de patatzaak van de Boef. Alles leveren levendige verhalen.
Onder het spoor door de dijk op via villa Aurora en een veranderend stationsplein aan de voet van de dijk zie ik diverse industrieën, molens en de werf van de Nieuwlichters oprijzen, molen Rozenburg waar de rijstmolen, zoals we Euryza kennen, dominant stond. De nieuwe horizon tegenover dat nog steeds oude Dordrecht waar de oever grotendeels dezelfde vorm heeft gehouden maakt het gemakkelijk zo in beelden te denken.
Ik denk mij nog even in dat ik bij het witte paard sta waar ik de vormverandering bijzonder vindt, in de tram kan stappen en zo naar de duinen kan vertrekken. Ja het is heerlijk om te verbeelden en te kunnen schrijven maar ook te zien dat er zoveel te verhalen valt. Want in de tramrit zie je zoveel.Als kind reisde ik met de trein naar het noorden en kon in die uren mij hopeloos verliezen in de zaken die voorbij kwam. Zo kan ik mij voorstellen dat je in zo een tramrit hetzelfde had.
De klederdracht, de vlasvelden, de koeien en bij de haltes al dat verschillende volk van de gemeenten die je passeerde. Als je zo op de fiets zit, want de auto gaat echt te snel, en durft te dromen dan is het heerlijk om te genieten welke route je ook kiest.In het gemeentehuis keek ik even naar buiten zo mijmerend tussen de boeken die ik raadpleegde. Ja, ik wil trots op Zwijndrecht zijn van toen tot nu toe.
Als ik van Develstein naar het huis van van Beveren fiets in Dordrecht, dan krijg ik op verschillende plekken de kriebels van geschiedenis die is geschreven maar als ik Zwijndrecht weer inrij herinner ik mij ook Bas Baan in de Da Costastraat en alle andere winkeltjes. De levendigheid en drukte van het verkeer waar het nu doodstil is. Op dit moment is heel Zwijndrecht bijna in discussie. Na het Veerplein, de watertoren zijn de verkeersstromen door het spoorgebied onder de naam Diztrikt in discussie. In Heerjansdam het gemeentehuis en in het buitengebied de open ruimte. In 1996 startte de discussie Spoorzone die in Zwijndrecht en Dordrecht nu concreter zijn geworden. De fiets is duidelijk het enige vervoermiddel die je door de spaghetti van plannen heen kan helpen aangezien de plannen geen ruimte laten voor de auto en bus.
De toekomst wordt vaak gedragen door het verleden. Het is afwachten wat voor geschiedenis er geschreven gaat worden. De verbeelding helpt mij altijd verder waarmee ik als een kanon aan woorden kan schieten.
