Lelijke betonblokken
Wat een vreselijk bouwwerk vond ik het. Dat kolossale bouwwerk waar je tegen aan keek. Midden tussen de laagbouw verrees daar een enorm betonblok, wie bedacht dit nou. Het was een huurflat zoals er velen ontstonden in de jaren zeventig.
Gestapelde bouw als de oplossing voor de woningnood. Het was natuurlijk een beproeft concept en langs de Rotterdamse weg geprojecteerd rezen er drie kolossen gebouwd door drie woningbouwverenigingen. Allemaal hadden ze een andere opzet en sprongen iedere keer een stukje verder weg van die eeuwenoude verbindingsweg die de Rotterdamse weg vormde.
Het bouwwerk waarvan ik vond dat die het meest uit de toon viel stond in het midden. Eigenlijk een gewone galerij flat maar wel degelijk uitgevoerd. De Zonnestein-Eemstein stond op de rand van het bebouwde gebied en keek uit over het immense tuindersgebied. Dan volgde de Pruylenborg die mij zo in het oog sprong als kolos tussen de laagbouw en daarna de Era flat.
Het Gerbrandy plein en omgeving aan de rand van die flat was een soort drietraps bouwwerk. Ook een galerijflat maar bestaande uit twee gewone blokken en de Eraflat die in een gebogen lijn haaks op de twee rechthoeken stond.
Op die plek croste ik met mijn brommer als veertienjarige en zag zo al die veranderingen komen. Vond ik de Era flat nu minder lelijk dan de rechte pruylenborg of de de zonnestein-Eemstein die ook gebogen zijn? nee.
De laatste flat die nu opvalt door de Bakens is een portiekflat en dat maakt wel het verschil. Wat ze allemaal wel hebben is de enorme huurprijs en dat zorgde toch wel voor leegstand. Daarnaast waren er vanaf het begin zo hier en daar wat technische problemen. Toch werd hoogbouw als oplossing gezien voor de woningnood die ook in Zwijndrecht heerste.
Constructief de beste flat is en was de Pruylenborg. De woningbouwvereniging noemde dat vaak hun paradepaardje. En vergeleken met de andere hoogbouw en klachten klopte dat dan ook wel. De opzet van de Pruylenborg was dan ook de toegankelijkheid. Er waren geen belemmeringen om binnen te komen en dat gold natuurlijk voor veel hoogbouw. Geen sleutels nodig om tot aan de schuur of voordeur te komen.
Het is prachtig als je daar aan terugdenkt hoeveel vertrouwen er was in de medemens. De eerste sloten om de toegankelijkheid te verminderen kwam in de Pruylenborg vanwege de vele rondhangende jeugd uit het Walburgcollege dat met zijn noodlokalen op de plek van de huidige Heemraad stond. De jeugd ging graag de kelder in om het gangenstelsel te bezoeken en daar van alles uit te spoken.
Gaandeweg zie je bij alle hoogbouw dat zelfde beeld. De toegankelijkheid trok verkeerde mensen aan die van alles van bewoners meenamen zonder te vragen. In een recent bezoek aan de hoogbouw zag ik de vele veranderingen.
Bij de Zonnestein/Eemstein is dat van buiten goed te zien. De optopping en de in de oksel gebouwde bakens , de facelift aan de buitenkant zijn duidelijk zichtbaar. Van binnen zijn de flats eigenlijk hetzelfde.
Bij de Pruylenborg is dat ook zo dat ze binnen hetzelfde zijn alleen is aan de buitenkant en aan de liften en galerijen wel veel aangepast. De liften stoppen nu op alle etages, voorheen even en oneven, automatische deuropeners naar de galerij waar de drempels verwijderd zijn. Ook is de reling van de galerij vernieuwd. Voor ouderen en gehandicapte mensen een verbetering. De brievenbussen zitten aan de buitenzijde en bezoekers moeten zich melden aan de buitenzijde voordat zij naar binnen kunnen.
Dus niet zoals vroeger dat jan en alleman in de hal kon wachten om mee naar binnen te sluipen. Nu kan dat natuurlijk altijd maar de symbolische drempel is hoger. De Era flat en het Gerbrandyplein zijn nog steeds het meest toegankelijk. De brievenbussen in de hal zijn niet veel veranderd of hebben een nieuwe plek gekregen.
Wat ze nu wel allemaal hebben is de afsluiting naar binnen. Je kan niet zomaar de flat binnenstormen naar boven gaan en eens gaan genieten van het uitzicht. Want wie hoog woont in deze flats heeft een weids uitzicht. Het uitzicht van de Zonnestein/Eemstein is flink veranderd met de komst van de volgerlanden. Het landelijke beeld van glas en tuinbouw heeft plaats gemaakt voor de Vinex wijk de Volgerlanden.
Nu is Zwijndrecht vanaf de Rotterdamse weg tot aan de dijk in vijftig jaar tijd volgebouwd om te voldoen aan de vraag naar woningen. Nog steeds blijft de vraag naar meer woningen. De provincie zoekt naar gebieden waar dat kan. Over de dijk ligt het gebied noordoevers waar tal van tekeningen zijn gemaakt en inspraak rondes zijn gehouden.
Ook daar werd bedacht dat er een reeks woontorens zouden kunnen verrijzen. Opnieuw ontsierende betonkolossen waar menig bewoner tegen te hoop liep. Door de crises is dat niet gebeurt. Nu wordt er gepleit om er een mooi divers woongebied van te maken met aantrekkelijke maar ook creatieve oplossingen.
Als je de foto van het boekje Zwijndrecht nu bij deze column ziet dan zie je de veranderingen goed. Ook de oevers waar de werf kooiman zat en de Euryza huisde zijn nog steeds in ontwikkeling. De Zwijndrechtse oevers kennen plannen die al 100 jaar geleden bedacht zijn en telkens veranderen. Sloop en nieuwbouw gingen lang hand in hand en gelukkig heeft Zwijndrecht ooit het geluk gehad een ontwerper van het nu oude raadhuis te hebben die ook een visionair was.
Piet Verhage heeft niet alleen een bijzonder gebouw ontworpen maar ook een stedenbouwkundig plan getekend. Hij heeft een goede visie neergelegd wat lang geen navolging heeft gehad. Gelukkig is in den lande maar ook in Zwijndrecht de waardering voor zijn werk weer opgepakt.
Betonbouw in Zwijndrecht gaat niet zonder onze verdwenen betonfabriek de schokbeton te noemen. Dat is een apart verhaal net als het ontstaan en gebruik van beton want dan moet ik terug naar de Romeinen die ook de Rotterdamseweg gebruikt hebben . de ontwikkeling van Zwijndrecht met zijn ontsierende betonblokken zorgt wel voor woongenot van heel veel mensen.
IK heb zelf met heel veel plezier gewoond, gewerkt en geleefd in de Pruylenborg die ik zo ontsierend vond. Ik geniet nog steeds van die plek met al haar emoties en de plek waar mijn dochter is geboren want zoiets vergeet je nooit.
