Welgelegen aan het drierivierenpunt
Als ik met dit winterweer op pad ben, ik fiets vrijwel altijd, dan hoor ik ik soms ook wel het hart in mijn oren kloppen. Eigenlijk kan dat alleen als er niet teveel geluid om me heen is van verkeer en is het kloppen van mijn hart, mooi dat die het nog doet, niet echt wat ik hoor maar het stromen van het bloed in de omgeving van mijn oor.
Als je goed luistert naar omgevingsgeluiden dan hoor je van alles. Opvallend was het geluid van de rivier wat ik kon horen in mijn huis.
De ultieme stilte buiten en de ligging van mijn huis in verbinding met de ondergrondse waterstromen deed mij dat geluid ontdekken.
Het schuren van de rivier over de bodem en langs de oever leverde een geluid op wat ik stap voor stap moest leren duiden.
Mijn huis kent veel externe geluidsbronnen en door het herkennen van de eigen geluiden, zoals bv het kloppende hart, leerde ik luisteren naar dat bodem geluid.
Het was een mooie ervaring alsof ik aan de oever van de rivier lag.
Terwijl ik dat ontdekte kon ik mij makkelijk verplaatsen in de beelden die daarbij passen.
Alsof ik heerlijk in het Noordpark lag te genieten bij het drierivierenpunt en dan natuurlijk hartje zomer in plaats van de winter zoals nu.
In gedachten keek ik rond en moest denken aan het uitzicht vanuit de molen Welgelegen.
De foto’s die ik ooit onder ogen kreeg van dat uitzicht waren geweldig. Stel je voor die lege oever met nieuwbouw van een watertoren naast je. De molen stond solo op een punt als baken op de oever van de drie rivieren. Hoe wijds was je uitzicht wel niet als je op het dek van de molen liep of binnen zat met het koude weer zoals we dat nu hebben. Houtvlotten en schepen die voorbij trokken in een minder jachtig tempo dan die van de huidige maatschappij.
Het geluid van de rivier klonk daar klotsend en kabbelend afhankelijk van het getij. De molen zelf had zo zijn eigen klank. Als deze stil stond vanwege te harde wind dan kon je het bewegen van het hout horen, het kraken onder de druk vanwege de natuurlijke krachten die vat op haar hadden. Maar ook het mooie geluid van de werkende molen met zijn krakende en draaiende raderen of de langsvliegende wieken kan ik mij voor de geest halen.
Ik stel mij zo voor dat je daar geweldig woonde in die huisjes met klokgevels waar je bootje in het riet lag.
Dat geluid van dat ruisende riet een knarsend bootje tegen de steiger doet mij dan heel romantisch terugdenken aan dat lege gebied waar de natuur nog vrij spel had.
Dat gevoel wat opgewekt wordt door een simpel beeld van een plaatje uit vervlogen tijden.
Dat ik de molen nooit in haar volle glorie heb gezien heeft natuurlijk alles te maken met de vooruitgang der dingen. Nadat de watertoren verrees, een noodzakelijk kwaad zullen we maar zeggen, had de molen minder wind en veranderde de functie. Wil ik mij dan weer in het molen gevoel verplaatsen dan ga ik maar naar de molen kijk op de dijk in Dordrecht die relatief gemakkelijk toegankelijk is.
De oevers met haar mooie molengeschiedenis herbergt in deze molen het laatste icoon van een verloren generatie van industrieel erfgoed.
Maar wat blijft is die rivier die met haar geschiedenis het gebied vorm geeft en beteugeld wordt door de beleving van die oever.
De industrie die zich uitbreidde en vanuit de molens vorm kreeg heeft plaats gemaakt voor gestapelde bouw. De molens verdwenen gaandeweg maar leven soms voort in boekuitgaven of romans. Zoals de Grienduil die naast het spoor stond of in de uitdrukking de rijstmolen van Howard en co. De houtvlotten maar ook de houtindustrie heeft een andere vorm gekregen. De stoomzagerij bij het balkengat is reeds lang verdwenen net als de huisjes die daar op de landtong in de rivier stonden. Dat het een geweldige locatie om te wonen was, zo vertelde een schipper mij ooit die daar gewoond had, blijkt wel uit alle woningen die daar staan.
Het drierivierenpunt en de oevers zijn een toplocatie om te verblijven. Of je er nu woont, wandelt of heerlijk in het gras ligt of op een bankje zit. Dat blijkt ook wel uit de vele schilderijen en foto’s die er zijn. Ik moet wel eens glimlachen bij het zien met die oude foto’s waarop staat Dordrecht en dan zie je dat dit van de Zwijndrechtse oever is genomen. Dat uitzicht op de rivier was er wel van Zwijndrechtse kant en veel minder van de Dordtse zijde De laatste vijftig jaar ontwikkeld het wonen aan de oevers van het drierivierenpunt zich pas.
De watertoren die zo een honderd jaar zijn functie heeft gehad is nu het monument wat als baken in tijd een gespreksonderwerp is. Maar wie nu in de top van de watertoren rondkijkt kan de wijdsheid ervaren zoals dat destijds ook wel geweest moet zijn vanaf het dek van de molen Welgelegen die toen vrij in het landschap stond.
Als je zo hoog in de watertoren staat te kijken naar de einder en ver voorbij Dordrecht, kijkt terug in gedachten naar de tijd van houtvlotten en zeilboten denkt, dan komt bij mij de Waterman ook bovendrijven..De roman van Arthur van Schendel die in zo een tijdsgewricht zich afspeelt.
De liefde voor water maar ook de gevaren en inzet op het water passen allemaal bij dat gevoel wat Welgelegen bij mij oproept. De vrijheid is voor mij het gevoel wat de stijlfiguur Maarten oproept in de roman en wat ik passend vind bij het zien van de foto’s van de molen met het bootje en haar ligging aan de oever in de rivier.
Als ik terugdenk aan de foto’s genomen uit Welgelegen dan zie ik de hoofdpersoon Maarten de rivier afvaren en aan de oever met zijn blote voeten in het water staan als Zwijndrechtse Nieuwlichter op een andere manier verbonden met god. De rivier die klotsend, schurend over de bodem onverstoorbaar haar weg zoekt naar zee en ter hoogte van de brug, waar de Grienduil stond, het water uit de zee ontmoet en als ware botsend en kolkend elkaar omarmd. Ik stel mij voor hoe de molenaar, luisterend naar zijn tevreden draaiende molen, met de wieken als een retroscoop de wereld op de rivier als een film voorbij ziet komen.
Wie in de zomer op een rustige zomerdag aan het balkengat gaat zitten om te genieten van het weer en de rust kan zich misschien voorstellen hoe het vanuit Welgelegen geweest moet zijn. Voor wie mee wil maken wat Maarten als Waterman ervoer op het water moet een tochtje met de waterbus maken vanuit Dordrecht naar Zwijndrecht. Door de nieuwe verbinding vaar je nu over het drierivierenpunt en kom je langs de locatie van Welgelegen en de watertoren. Zo kan je ervaren hoe Maarten als Waterman op het water zich gevoeld kan hebben. Wie overigens het boek wil lezen kan dit nog gewoon via bol.com bestellen.
Het toeval dat ik ooit door de stilte van de decembermaand de rivier hoorde schuren gaf mij een geweldige ervaring waardoor ik de rivier en het leven aan en op haar nog meer ben gaan waarderen.Ik zie de rivieren op het drierivierenpunt nog steeds door oneindig laagland gaan zoals Marsman dat beschreef waarbij de populieren reeds vervangen zijn door immense gestapelde woonblokken.
Denkend aan holland schreef Marsman tijdens het verblijf aan de middellandse zee. Ik merk vaker dat mensen die buiten Zwijndrecht wonen zo ook hun beelden hebben. Denkend aan Zwijndrecht reageren zij dan op social media met geweldige verhalen over de Zwijndrechtse oevers en de heerlijkheden daar of in de waard.
Want als ik zeg wie kent Aajchie pech dan zie ik driehonderd zevenentachtig reacties staan.
