Krijg nou het heen en weer
De wereld verandert en eigenlijk ook niet. Wat veranderd is de mens en zijn ontwikkeling. Vooral technische ontwikkelingen zorgen voor de veranderingen. De delta waarin Zwijndrecht gelegen is kent al duizenden jaren bewoning waarbij mensen zich middels bootjes verplaatsen van droge plek (donk)naar plek of via oversteekbare plaatsen (swin) te voet.
Als we bij het laatste blijven dan komen we meer naar de huidige tijd en de naam Zwijndrecht. Het oversteken per boot ( pont) is natuurlijk het meest gebruikte vervoermiddel tot 1940. Te voet ging men vooral als de rivier was dichtgevroren en dan ging men ook met de koets of de auto naar de overzijde.
Woordkunstenaar letterkundige Drs.P beschreef heel goed wat het gevoel is als je aan komt bij het veer. “We zijn hier aan de oever van een machtige rivier De andere oever is daarginds, en deze hier is hier De oever waar we niet zijn noemen wij de overkant Die wordt dan deze kant zodra we daar zijn aangeland En dit heet dan de overkant, onthoudt u dat dus goed Want dat is van belang voor als u oversteken moet Dat zou nog best eens kunnen, want er is hier veel verkeer En daarom vaar ik steeds maar vice versa heen en weer”. En dan zingt meteen dat lied;” Heen en Weer, heen en Weer.
De naam heen en weer is voor een pont dan ook wel passend en dat vond ik zelf altijd wel grappig als ik dat las op de pont. Nu hebben we diverse ponten en pontjes gehad en noemen dat tegenwoordig waterbus maar door de geschiedenis heen zijn er heel wat namen ( de rivier) gepasseerd. Ook de verschillende types met een diversiteit in aandrijvingen. Op een van de oude foto’s zie je de raderboot. Oude techniek uit de stoomtijd die afdoende was voor dat moment. Nu zien we de raderboot, de Kapitein Kok, soms voorbij komen.
De oevers hebben veel veranderingen gekend. Met de aanleg van het spoor en de start van de fotografie is het goed zichtbaar wat er veranderd. Waar in het verleden de verschillende windmolens nog een belangrijk deel uitmaakten van de oevers en houthandel bedrijven en scheepswerven domineerden is het nu vooral woningbouw wat langs de rechtgetrokken rivieroever zijn vaste plek heeft ingenomen.
Weliswaar is de relatie met de scheepvaart aan beide zijden van de rivieroever nog steeds goed aanwezig. In Zwijndrecht zit het kantoor van reder Rensen, naast het spoor duidelijk aanwezig, en is er recent aan de overzijde naast EGM architecten een monument onthuld voor het daar gebouwde Japanse oorlogsschip Kaiyo Maru . Er was een duidelijke wereldhandel op de oever want ook de rijstmolen van Howard en Co was goed zichtbaar aanwezig met de landen namen op de gevel.
In het Dordtse zie je Dolderman zitten tegenover het Bunkerschip aan de Zwijndrechtse zijde. Vooral het gebied westkeethaven heeft er heel anders uitgezien. De houthandel onder andere of een autosloperij herkenbaar aan zijn auto op een paal bijvoorbeeld. Maar het mooiste zijn de verhalen over het strandje wat er lag. De eigen gevonden recreatie, want dat is toch wel het mooiste van een rivieroever. De oever die nu toegankelijk is geworden en waar je op een andere wijze naar kijkt dan 150 jaar geleden.
Onmiskenbaar is dit een internationale delta, een knooppunt van vervoer over weg, water en spoor en wie goed naar boven kijkt ziet de vele vliegtuigen overkomen naar tal van bestemmingen. Het internationale is niet alleen aanwezig uit het verleden maar ook in het heden. Nu zien we een bedrijf uit Maleisië , Sime Darby, gehuisvest op het Unimills terrein aanwezig op de oever . Wat begon als de Jurgens en later van de Berg & Jurgens, VOZ, is uitgegroeid tot een multinational.
Op diezelfde locatie kwam vroeger ook de pont en lag er het huis te Meerdervoort een kasteel gebouwd in 1358. In die periode was er ook de pont of liever het veer dat er vertrok vanaf herberg de Steenen Kamer en waarvan de uitbater ook de schipper van het veer was. Een herberg waar het toenmalige waterschap vergaderde en een locatie waar het veer op den mijl naar de overzijde en vice versa heen en weer ging.
Later werd er ook vanuit de Westkeethaven over gevaren tot ongenoegen van de officiële schipper die vanuit de Steenen kamer wekte. De oevers van zowel Steenen Kamer als westkeethaven zijn terug te zien op de diverse schilderijen. De Zwijndrechtse oever is voor kunstenaars een veelvuldig gebruikte basis geweest voor het vast leggen van de Dordtse horizon. Nog steeds blijft de uitdrukking dat het mooiste wat Zwijndrecht heeft is het uitzicht op Dordrecht.
De veerpont zorgde altijd voor drukte. Of dat nu bij de Steenen Kamer was of op het Veerplein waar tenslotte hotel het Witte Paard gevestigd was. De foto s laten dat duidelijk zien aan beide zijden van de oevers. Arthur van Schendel schreef ook zijn roman over die oevers met de Zwijndrechtse Nieuwlichters als onderwerp.
Zelfs de opera Achnaton van de Amerikaan Phillip Glass vormde op de oever een internationaal evenement . Het zou opgevoerd worden in de leegstaande rijstpellerij maar die brandde af. Daarop werd er snel gesloopt en verrees er een bijzonder containertheater.
De bouwers van het theater lieten de zijde achter het toneel deels open, zodat het uitzicht op Dordrecht en de rivier als decor fungeerde . De opera was de bijdrage van de Drechtsteden aan het programma van Rotterdam Culturele Hoofdstad 2001. Tussen de containerwanden voerde muziektheater Hollands Diep zes keer de opera op.
De gemeente Zwijndrecht werkte mee aan de duurdere oplossing en stelde tienduizenden guldens beschikbaar. De architect verzekerde de gemeente dat de geluidsoverlast voor de omgeving minimaal zou zijn. De uitvoering van de opera van de als minimal music bekend staande Phillip Glass was werkelijk een mooi spektakel waar ik zelf van heb mogen genieten.
Ik geniet nog steeds van de oevers, ook als ik vanaf het Veeplein richting watertoren ga onderweg naar het Noordpark langs de beelden van het Drechtsteden Beeldenpark. Ik zie beelden op mijn netvlies van de geschiedenis naast de fysieke beelden waarvan het beeld van Luciën den Arend op de Papendrechtse een mooi opvallend stuk is.
Ik denk wel eens aan de Spanjaarden die vanaf de Papendrechtse zijde Dordrecht beschoten. Als ik dan In Dordrecht dat drie-rivieren-punt bezie denk ik aan de houtvlotten die voorbij kwamen en aan het stapelrecht. Dat drie-rivieren-punt is mooi voor reflectie op de delta en de Elizabeth vloed bijvoorbeeld .
De wereld verandert niet maar de mens verandert die met zijn ingrijpen. Herman Pleij, emeritus hoogleraar historische Nederlandse letterkunde, ging daar vorig jaar mooi op in tijdens de presentatie van de Atlas der Nederlandse gemeenten in het energiehuis in Dordrecht . Nederland is aangelegd is zijn stelling. Nederland kent geen echte natuur, alles wat wij doen is ingrijpen in ons leefgebied en vervolgens hebben wij het over onze natuur. Als letterkundige gespecialiseerd in de middeleeuwen heeft hij er zicht op. Of jullie het daarmee eens zijn is een tweede. Ik hou van de Drechtoevers en kom er graag.
