Klokgevels sierden Zwijndrecht

17 februari 2021 door Chris Moorman
Klokgevels sierden Zwijndrecht

Zwijndrecht honderd jaar geleden zag er eigenlijk best wel leuk uit. We waren natuurlijk in ontwikkeling maar dan nog hadden we gebouwen die je nu nog graag zou willen zien staan. Deze week was ik voor een collega iets aan het opzoeken rondom de stoomtram die er toen was en kwam ik ook weer de leuke torentjes tegen maar ook diverse soorten geveltjes.

Ook de uitvoering van sommige gebouwen in type steen of bekleed waren weer mooi om te zien.

Wat ik heel mooi vind zijn de foto s van molen welgelegen. Een molen is een molen zullen sommigen zeggen maar Welgelegen was niet alleen als molen mooi gelegen maar ook de huisjes bij de molen sprongen er wel uit. Twee mooie klokgeveltjes goed zichtbaar vanaf het water. Op de foto s is de architectuur goed te zien. Het laatste half jaar kwamen er heel veel foto s beschikbaar waarbij je van binnen naar buiten kon kijken en de bekende omgekeerde foto s vanaf het water en het land.

Het uitzicht uit de molen was echt mooi en de molenaar moet dan ook heel wat schepen en houtvlotten voorbij hebben zien gaan. Gezien de leeftijd van de molen heeft die in de kleine driehonderd jaar toch heel wat type schepen voorbij  zien trekken en zelfs  watervliegtuigen .

Honderd jaar geleden was de molen al in verval en omgebouwd tot een stoom aangedreven molen.  Deze van origine trasmolen  werd rond 1860 in gebruik genomen als oliemolen waar hennep, kool en lijnzaad verwerkt werd.

Vanuit het Dordtse was er veel weerstand tegen het verdwijnen van de molen. Gemeenteambtenaar Kampff en architect van Bilderbeek tot en met archivaris mr. Beijerman verzetten zich hiertegen.

Het mooie beeldbepalende pand verdween zo langzaam. De ontwikkeling van het gebied ging verder en Zwijndrecht bouwde naast de molen een zwembad in 1931. Ook dat heeft lang dienst gedaan. Ongeveer tegelijk met de laatste sloop van de molen verrees ook het nieuwe zwembad van Zwijndrecht de Hoge Devel.

De gevels van de verschillende panden op de Ringdijk hebben in de afgelopen honderd jaar heel wat verschillende beelden opgeleverd. In 1970 begon de bouw van een hele nieuwe woonwijk waardoor moderne gevels verschenen en de karakteristiek van de dijk een nieuw aanzien kreeg.

Recent kwamen de discussie over de oever bebouwing weer in het nieuws door veranderende ideeën van eigenaren.Ook het Zwembad is alweer aan een update toe.

De discussie over de gevels en de bestemming blijft levendig. Waar het voorheen de bewoners van de overzijde waren die gemobiliseerd door burgemeester Jansen Maneschijn gevraagd werden om te helpen bij de restauratie van de molen zijn het nu de omwonenden van de watertoren die zich laten horen. Hoe toepasselijk meneer van de Molen .

Zwijndrecht heeft dit rijksmonument nog en mist jammer genoeg veel mooie gevels die honderd jaar geleden de Bruïnelaan  gingen sieren. Ik kijk wel eens naar de Zaanse schans waar veel molens staan en ook de huisjes met klokgevels. Nieuwe architectuur heeft het oude meegenomen. Dat zou voor Zwijndrecht ook wel mooi zijn want we hebben veel mooie torentjes en bijzondere gevels gehad.

Honderd jaar geleden hadden we natuurlijk ook de hoop op een nieuw tijdperk. De eerste wereldoorlog was afgelopen en de Spaanse griep was net verdwenen.  We moeten nu nog wel de pandemie overwinnen maar ik zie wel een vergelijk met die periode waarin de verandering.

De molen zal nooit herbouwd worden maar de Zwijndrechtse gevels, de klokgevel, de torentjes zouden niet misstaan in een nieuw ontwerp van woningen zoals bij de huisjes van de Zaanse schans ook is gedaan. In die honderd jaar stedenbouw heb ik op de foto s toch heel veel moois voorbij zien komen. Omdat ik zowel bouwkunde en kunstgeschiedenis in mijn opleiding heb gedaan kijk ik veel naar bouwkunst.

Criteria van nieuwbouw worden door welstand getoetst. Over de keuzes heb ik mij wel eens verbaasd. Vooral bij de nieuwbouw naast de Kijfhoekkerk. Tussen de oude gebouwen in het gebied stond ineens een volledig afwijkend gebouw. De keuze en motivatie blijven naar mijn mening toch wel heel bijzonder. Zeker tot op een later moment iemand een boerderij restaureerde en plots een schuur niet mocht herbouwen.

Kijk ik terug naar de Molen welgelegen en de tijd dat de stoomtram reed, dan zie ik nog veel mooie gevels die behouden zijn. De dijk heeft zijn tol geëist. Tal van panden zijn aan de voet van de dijk verdwenen. Boeren hofstedes onder aan de voet van de dijk zijn verdwenen om dezelfde reden als die van de dikke molen Welgelegen. Onderhoud van panden leidt vaak genoeg naar de ondergang  van oude gebouwen.

Het is jammer dat Burgemeester Jansen Maneschijn het niet gelukt is de fondsen te werven de molen en zijn huisjes te behouden.

Van Epenhuijsen was toen de  eigenaar. Vlak voor de tweede wereldoorlog viel het doek daarmee voor de molen waarvan de laatste resten in 1965 zijn gesloopt. De Dordtse archivaris Beijerman verzuchtte dat nakaarten over de schuldvraag geen zin meer had. Hij zag de schoonheid van de molen Welgelegen verdwijnen  met spijt in het hart.

Op het veerplein zien we nog wel een deel van die schoonheid uit die periode staan en staat er ondertussen een winkelgalerij die monumenteel is en waar de geschiedenis in de straat is terug te lezen, de stolpersteine.

De trasmolen heeft lang tufsteen vermalen wat gemengd met eveneens gemalen schelpen, zand en water gebruikt werd voor het metselen van kademuren. Het blijft actueel. De kademuur moet gerepareerd worden, het zwembad vernieuwd en de discussie over de oevers en monumentale bescherming is actueel.

Het vervoer over water is een constante en wie over het drierivierenpunt vaart kijkt naar bijzondere oevers volgebouwd met hedendaagse architectuur aanvullend staan op de historische oevers. Bewoners aan de oevers kunnen beamen dat wat de molenaar van molen Welgelegen destijd had een lust voor het oog is. Het is dan ook niet gek dat er veel mensen heerlijk wandelen langs de oever om te genieten van wat al eeuwen aanwezig is als natuurlijke stroom.

Het wandelen of flaneren wat honderd jaar geleden vooral plaatsvond op het veerplein heeft nu een breder blik gekregen vanaf de Zwijndrechtse brug tot en met het Noordpark. De vooruitgang is de toegankelijkheid die er honderd jaar geleden niet was. Het is dus niet altijd kommer en kwel ook al mis ik de oude gevels wel. Wandelen is op dit moment van de pandemie wat goed kan en goed is voor de mens.

Het goede behouden, het goede doen of op zijn minst voor inzetten is iets wat burgemeester Jansen Maneschijn deed als burgemeester die door de oorlog heen zijn werk deed en wiens graf ik af en toe bezoek uit respect op een begraafplaats waar we ook nog een mooi monument hebben staan. De vooruitgang is iets wat ik koester maar ook herken als corporatie op de ringdijk. De geschiedenis is mooi om van te leren.

Gerelateerde wijken:
Gerelateerde straten:

Over de columnist

Chris Moorman

Chris Moorman publiceert sinds 1977 artikelen, korte verhalen en columns en is sinds die tijd ook politiek actief binnen de regio Drechtsteden, hij is raadslid in Zwijndrecht. Deed opbouwwerk voor de kraakbond Zwijndrecht, de vereniging de Onderste Steen, woonconsumenten platform Drechtsteden en huurdersraad.

Als ondernemer is hij actief met zijn bedrijven fifth dimension en Lingam en actief voor de vereniging Piramiden en de geologische vereniging Geode. Ook is hij bekend van zijn eigen wierook lijn Chrisjewierook voor wereldvrede.

Het mondaine leven vastgelegd en de Zwijndrechtse oevers vereeuwigd
15 mrt
Het mondaine leven vastgelegd en de Zwijndrechtse oevers vereeuwigd
De bloementuinen van Zwijndrecht
17 feb
De bloementuinen van Zwijndrecht
Een echte winter hebben we niet en koud dat is het pas in Amerika
15 jan
Een echte winter hebben we niet en koud dat is het pas in Amerika
Zwijndrecht  verlicht, kom kijken en groet elkaar.
14 dec
Zwijndrecht verlicht, kom kijken en groet elkaar.
zet een kaars voor je raam vannacht
15 nov
zet een kaars voor je raam vannacht
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.