De stillekracht van de gordel van smaragd

Deze week werd ik aangesproken op een eerdere column. Ik vind het altijd prettig als mensen mij wijzen wat zij er bij ervaren of storend vinden. Vaak genoeg is uit te leggen wat bedoeld wordt. Juist de opmerking dat iets als storend wordt ervaren prikkelt mij.
Het ging over een column waarin ik inging op de naam Turk. De onlangs gelauwerde Zwijndrechtenaar en  publicist Mohammed Benzakour had zo een tien jaar geleden samen met iemand met de Turkse nationaliteit een brief geschreven aan het gemeente bestuur over de naam Turk.

Men vond dat discriminerend. Al gauw bleek dat het ontbreken van de verklaring van de naam, het was een naam van een tuinderij, niets te maken had met de nationaliteit. De oplossing was dus een nieuw naambord met de verklaring er onder. Dat heeft plaatsgevonden en wie nu door de buurt fietst kan dat lezen. Voor de identiteit van de omgeving is dat wel van toepassing.

In mijn column beschreef ik de wijk uit het verleden zoals die door veel mensen benoemd werd als een wijk met Molukkers. Dat de mensen het zo benoemden geeft ook wel weer hoe we met het gemak alles over één kam scheren. Want was dat dan ook zo. Nee van alle mensen uit de oost, het voormalig Nederlands Indië, die daar woonden was het overgrote merendeel niet Moluks.

Ik ben zelf geboren in een nieuwe straat in Zwijndrecht waar veel import woonde. Iedereen werd daar ook op een grote hoop gegooid als zijnde Drenten. Dat klopte net zo min als de opmerking om allen die uit de gordel van Smaragd afkomstig waren als molukkers neer te zetten. Ook in mijn straat woonden mensen die gerepatrieerd waren uit Indonesië. Geen Molukkers maar Indonesiërs die hun land moesten verlaten vanwege hun relatie met de Nederlanders.

Eigenlijk weet ik niet beter dan dat deze mensen een gewoon deel uitmaken van onze maatschappij zoals mijn gehele straat was gevuld met mensen uit de diverse delen van Nederland. Mijn broer en zus waren bevriend met  de voor mij gewone mensen die toevallig uit Indonesië kwamen. Ze waren net zo gewoon of raar als de Friezen die naast ons woonden.

Eigenlijk brachten ze zelfs een apart soort gezelligheid mee. Mijn broer kwam vaak thuis met de verhalen over hoe oma, die ook mee was gekomen, de scepter zwaaide en de lekkere geuren van het eten. Ja gezellig  zo heb ik dat ook wel ervaren en zeker anders want dat was voor mij ieder huis. De identiteit van een ieder was duidelijk verschillend per bevolkingsgroep of dat nu uit de provincie kwam of uit een ander land.

Naarmate ik ouder werd en ook op school in de klas medeleerlingen had uit de Oost merkte je de duidelijke  verschillen waren tussen de plek waar zij hun origine hadden. Die gordel van Smaragd was veel groter dan Nederland en ook de verhalen die middels de boeken bij ons thuis naar boven kwamen waren stof tot nadenken. Mijn schoolvriend Ferry waar ik nog steeds contact mee heb, door facebook vooral, kwam daar vandaan.

Door de boeken van Couperus en Multatuli werd voor mij het beeld van Indonesië steeds bijgesteld. Ook door steeds meer contacten en verhalen van mensen die terug gekomen waren vulde  het beeld zich steeds meer.  Noord zoals wij de wijk nu noemen was een plek waar veel mensen uit o.a. Indonesië neerstreken en de brievenschrijver vermeldde de gezelligheid waarvan ik na enig nadenken dat zeker moest en kan beamen. Ja men bracht iets bijzonders mee.

Niet zoals de stugge Groninger of de Fries maar een ander soort geschiedenis. De stille kracht, de lekker geurende keuken, de andere gebruiken. Het framen zoals we dat tegenwoordig noemen is iets wat daar dus ook gebeurde. Het is eigenlijk meteen een goede les. Zo was de Sterrenbuurt opeens een Turkenbuurt maar woonden er dan ook zoveel Turken? We scheren dus al gauw iets over één kam. Het is nu de wijk noord.

Naarmate ik ouder werd en door de vele contacten meer hoorde van de mensen die daar gewoond, gewerkt, geboren waren kwamen de verhalen over de oorlog, over kinderkampen over de Birmaspoorweg over de onderdrukking door Japanners en de strijd rondom de onafhankelijkheid. Het deed mij veel meer beseffen waarom sommige mensen zo gesloten waren of anders toegankelijk.

In de jaren tachtig ontmoette ik een mevrouw wiens vader een grootte theefabriek bezat op de Banda eilanden en zij vertelde haar geschiedenis en hoe ze alles verloren had. Zo kwam ik steeds meer mensen tegen die vertelden hoe ze naar Nederland kwamen en wat ze meegemaakt hadden. De één was berooid gevlucht en de ander had wat meer tijd gehad.

Maar de gezelligheid die ik aantrof en de hartelijkheid is mij bijgebleven. Ook in de huidige tijd zijn er de stromen van mensen uit heel de wereld die van en naar Nederland komen met hun eigen bagage. Anders dan de groep mensen uit het eilandenrijk Indonesië. Het doet je feitelijk verwonderen hoe wij als mensen omgaan met elkaar. 

Mijn kinderen die vertrokken zijn naar het buitenland maken soms ook wel mee wat mensen hier omgekeerd meemaken. Volg je droom heb ik ze meegegeven in de hoop dat ze het waar kunnen maken. Ze zijn altijd welkom thuis maar wat als je dat niet meer hebt als vluchteling is dat anders. Op de vele Pasar Malams zie ik dat ook wel terug maar het mooie wat ik daar ook zie is het behoud van een stuk identiteit.

Naast het zijn van een bv Zwijndrechtenaar zijn ze ook verbonden met dat eiland waar ze vandaan komen of hun familie haar origine kent of dat nu de Banda eilanden zijn of Java of  vul maar in. De laatste keer in Dordrecht trof ik die gezelligheid en stuk weemoed maar ook saamhorigheid. Vier het leven was de boodschap die ik meekreeg en dat vind ik wel een mooie en wijze les.

De langeraarstraat, de Bosch, Turk, Schuitevaarderstraat en al die anderen straten  waar men neerstreek werden niet gevuld door één bevolkingsgroep maar door een veelkleurigheid waar gezelligheid een groot deel van het leven vormde. Tussen toen en nu slaan we bruggen met boeken over de verhalen van hen die hier zijn gekomen. Identiteit is een belangrijk gegeven voor een mens. Je bent wie je bent maar wees ook trots op waar je woont en vervul daar je droom.

Met dank aan de schrijver van de brief die mij aansprak. Laat het verleden een les zijn voor onze toekomst, vier het leven. Bij de herdenkingen mogen we beslist beseffen dat we als mensen in vrede kunnen samenleven. Dat de verschrikkingen die we elkaar aan doen beneden onze waardigheid zijn, maar vier het leven en wees fier op wie je bent.

In Zwijndrecht hebben we het oorlogsmonument voor de tweede wereldoorlog, de vredespaal als monument  voor vrede (ontstaan als symbool tegen het gebruik van de atoombom), de plaquette en stolpersteine in herinnering van onze medemens die afgevoerd is.  Maar ook elk jaar in augustus ben ik mij bewust van de capitulatie van de Japanners in de tweede wereldoorlog die mede de stroom op gang bracht van de mensen uit de gordel van smaragd.