De eerste stap, bij ons in de Jordaan

16 juli 2020 door Chris Moorman
De eerste stap, bij ons in de Jordaan

Als je op de Koninginneweg woont, dan zie nog eens wat voorbij komen. Als je er lang woont of woonde heb je veel verandering voorbij zien komen. Er zijn van die buurten en straten in Zwijndrecht waar bijna geen verandering heeft plaatsgevonden. Of waar na verval weer een opleving heeft plaatsgevonden. Natuurlijk zijn er ook hele buurten verdwenen of veranderd.

Zo las ik pas recent de vraag van iemand of Zwijndrecht ook een Jordaan had gehad. Automatisch springt dan het lied van Johnny Jordaan in mijn hoofd aan en hoor ik hem zingen. Het lied is niet van Johnny Jordaan, het is geschreven door ;Louis Noiret, Emile van de Brande en Henvo.

Voor Johnny Jordaan was dit liedje een keerpunt in zijn leven. Van origine bewoner van oud zuid was er kritiek op de zanger die over de Jordaan zong. In 1953 werd het liedje voor het eerst gezongen door Henk Berlips en het liedje roept wel direct de sfeer op van een volksbuurt waar het gezellig is zo van hela hola holadiejee.

De Zwijndrechtse Jordaan was te vinden aan de Onderdijk waar nu een fietspad loopt naar de Rotterdamseweg ter hoogte van het slagveld waar nu de straat het Tolhuis is te vinden. Het was een echte straat met aan twee zijden huizen waarvan de Wulfse huizen twee verdiepingen hadden met trapgevels. Het was een straat waarin hele families woonden, ooms tantes neven en nichten en waar iedereen gezellig contact had en klaar stond om elkaar te helpen.

De sfeer van het liedje was ook meteen de ervaring van de mensen die daar in Zwijndrecht woonden. De stijl van de trapgevels en de smalle straat had een duidelijke overeenkomst met de Amsterdamse buurt de Jordaan. De hele onderdijk is gesloopt net als de bebouwing aan de onderdijkserijweg, op een paar huizen na die de verbreding van de dijk zijn weten te ontsnappen. Op een foto van de Zwijndrechtse Jordaan zie je een mooi doorkijkje waar in de verte nog het spoor van de stoomtram de dijk opgaat.

De geschiedenis van het gebied gaat honderden jaren terug. Daarvan zijn telkens huizen die komen en gaan net als de industrie. Zo zie je ook straten en straatnamen en uitdrukkingen verdwijnen. Mooi is dat de mensen uit de generaties die daar gewoond hebben nog steeds spreken over stoep. De opgang van en naar de dijk ; Een stoep is een weg schuins tegen het talud van een dijk, waarmee men van een laaggelegen weg in een polder de hoger gelegen weg op de dijk kan bereiken. Vaak is aan het einde van de polderweg een T-splitsing, zodat zowel naar links als naar rechts de dijk op kan worden gereden staat het heel mooi omschreven. Het kent als woord wel veel betekenissen maar de beschrijving hiervoor is wel waar het in Zwijndrecht vooral om gaat.

De andere betekenissen die mij ook bekend voorkomen zijn; 1) Afrit 2) Bordes 3) Brei 4) Deel van de rijweg 5) Deel van een dorp 6) Deel van een gebouw 7) Duiker 8) Geplaveide verhoging 9) Hellend vlak 10) Helling 11) Looppad 12) Mythisch wezen 13) Oppervlaktewater 14) Oprit 15) Oprit van een dijk 16) Opstap 17) Optrapje 18) Perron 19) Pui 20) Ruimte tussen huis en straat. Het deel van het dorp past ook hier mooi, de Jordaan en dat in de context van het Zwijndrecht van voor de oorlog goed past. Zwijndrecht is flink gegroeid en groeit nog steeds binnen de grenzen van de Zwijndrechtse Waard (sinds 1006). De wegen die er lopen zijn voor het overgrote deel nieuw.

De dijk is hierin de oudste weg samen met de Rotterdamseweg en de Lindelaan. Logisch dat rond de stoepen de bebouwing ontstond of dat er olifantenpaadjes ontstonden naar of van de industrie of herbergen en cafés. Het veer aansluitend op de Rotterdamseweg was ooit een deel van de snelweg Parijs, Antwerpen,Rotterdam, Amsterdam. Nog steeds vormt Zwijndrecht met Dordrecht het knooppunt voor het spoor, en snelweg verkeer naar deze steden. Nu niet meer via de rivier, ook al is dit nog steeds het drukste vaar knooppunt van Europa.

De tunnelmond ligt vrijwel op de plek van de Steenen kamer de herberg van Meerdervoort. De verdwenen wegen daar, maar ook de cafés en huizen zijn nu weer onderwerp van gesprek vanwege de bebouwing van de spoorzone. Men noemt het stuk ontwikkeling daar Diztrikt. Dat gebied omvat eigenlijk alles van de waterkant tot en met burgemeester Doumaweg. Tussen Javalaan en stationsweg. Het spoor en de rijksweg vormen daar een deel van de discussie die nog maar net is begonnen. De verbinding onder het spoor door ging vroeger vanaf de Ringdijk de Lindtsedijk op of via de verbindingsweg richting Bosboom Toussaintstraat, Javalaan, Da costastraat,westelijke pararlelweg. Een heel druk gebied met veel verkeer.

Het witte huis (brugwachtershuis), onder de brug de kiosken met de bekende patatzaak van de Boef, of de cafés en de de BB onder brug wat allemaal heeft moeten wijken door de veranderingen van de infrastructuur van diezelfde rijksweg en spoor. Ook de Koninginneweg werd steeds korter. De Koninginneweg begon bij de Rotterdamseweg waar Walburg nog gebouwd moest worden en nu de laan van Walburg doorloopt tot in HIAmbacht. Vanaf de rotonde bij het spoor werd de koninginneweg “geknipt”en herbenoemd in Burgemeester Doumaweg en Burgemeester van 't Hofweg. Zwijndrecht is dus flink in stukjes geknipt, ik wilde niet zeggen verknipt omdat direct een vervelende associatie oproept.

De foto die ik recent weer tegenkwam van het gebied tussen het spoor en de rijksweg, de verbindingsweg, was een mooie verbinding tussen oud en nieuw. De Pruylenborg was al zichtbaar terwijl op de voorgrond het geweldig mooie tankstation zichtbaar is waarbij Texaco al in de moderne vorm zichtbaar is en het witte huis op de achtergrond nog in volle glorie aanwezig is net als de Da costastraat en Westtelijke paralelweg. Omdat de foto vanaf de brug is genomen kan je nu nog op die locatie gaan staan en je blik richten op de Pruylenborg ( bijna 50 jaar) en vanuit het zelfde perspectief het gebied bekijken. Voor de fotografen onder ons een bijzondere uitdaging.

Stel je voor dat je op de Koninginneweg woonde en je eerst trots de weg hebt zien lopen , na de doorbraak onder het spoor en rijksweg door, naar de Lindtsedijk en gaandeweg hebt zien decimeren tot het stuk terug naar net onder het spoor door. Dat moet toch ook wat met je gedaan hebben. Maar toch veel minder dan de reacties die ik nog hoor op het verdwijnen van de Zwijndrechtse Jordaan.

De enkele bewoner die de geschiedenis van de Koninginneweg zijn/haar leven lang heeft meegemaakt als bewoner zijn nu al overleden. Zij die daar zijn geboren weten waarschijnlijk nog amper te herinneren dat de Koninginneweg zo lang was zoals de Lindelaan die vanaf de dijk ( de stoep aldaar) tot aan de Lindt liep. Na achttienvijftig is Zwijndrecht flink veranderd door de planologische tekenaars van provincie en rijk.

Het Diztrikt zoals het nu getekend wordt valt nog steeds onder invloed van diezelfde provincie en rijk die het meer voor het zeggen hebben dan het Zwijndrechtse bestuur. Toch is en blijft het interessant om te zien hoe de ontwikkelingen telkens weer het gebied in beweging brengen. De Bruïnelaan werd ooit als verbinding aangelegd tussen Rotterdamseweg en het station, nu eens zien of er net zulke bewegingen gaan ontstaan in de nieuwe ontwikkelingen of er weer een verbindingsweg komt of de Dacostastraat nieuw leven wordt ingeblazen.

De Tollensstraat is nu een grens straat in het gebied. De dichter heeft het met zijn straatnaam overleeft en wordt gesierd met Stolpersteine op de hoek van de Dacostastraat. Het is geen sier maar herinnert aan onze Joodse inwoners uit het stuk verdwenen straat waar ook de verdwenen Bosboom Toussaintstraat is te betreuren. Een straat naar een vrouw benoemd is iets wat te betreuren is dat zij niet meer genoemd wordt.

Daarom nu als afsluiting een gedicht van Tollens:

De eerste stap
Op de kruisweg van het leven Is zo licht een valse tred, Vrienden, in de grond gezet, Die er nooit wordt uitgewreven; Is zo licht een stap gedaan, Die ons nooit terug laat gaan. o Wat zijt gij hoog te schatten, Lesjes, die de wijsheid vond, Spreukjes in de vadermond, Waar ik één van op wil vatten; Spreukje, zo vol eigenschap: ‘Wacht u voor de eerste stap'.

Gerelateerde wijken:
Gerelateerde straten:

Over de columnist

Chris Moorman

Chris Moorman publiceert sinds 1977 artikelen, korte verhalen en columns en is sinds die tijd ook politiek actief binnen de regio Drechtsteden, hij is raadslid in Zwijndrecht. Deed opbouwwerk voor de kraakbond Zwijndrecht, de vereniging de Onderste Steen, woonconsumenten platform Drechtsteden en huurdersraad.

Als ondernemer is hij actief met zijn bedrijven fifth dimension en Lingam en actief voor de vereniging Piramiden en de geologische vereniging Geode. Ook is hij bekend van zijn eigen wierook lijn Chrisjewierook voor wereldvrede.

Het mondaine leven vastgelegd en de Zwijndrechtse oevers vereeuwigd
15 mrt
Het mondaine leven vastgelegd en de Zwijndrechtse oevers vereeuwigd
De bloementuinen van Zwijndrecht
17 feb
De bloementuinen van Zwijndrecht
Een echte winter hebben we niet en koud dat is het pas in Amerika
15 jan
Een echte winter hebben we niet en koud dat is het pas in Amerika
Zwijndrecht  verlicht, kom kijken en groet elkaar.
14 dec
Zwijndrecht verlicht, kom kijken en groet elkaar.
zet een kaars voor je raam vannacht
15 nov
zet een kaars voor je raam vannacht
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.