De Toorts nog steeds in beeld

Toen ik deze week langs de Toorts kwam lag die er prachtig bij met het rijp op het dak. De toorts aan de Frans Halsstraat is daar in 1954 gebouwd. De school was tot recent ook echt als school in gebruik. Nu zit er antikraak in tot de gemeente  besluit wat ze met het gebouw gaat doen.  De mavo Toorts op zich was al in 1911 opgericht en maakte net als Zwijndrecht een gestage groei door. Het gebouw aan de Kerkstraat werd te klein groeide door naar de langeweg/Rotterdamseweg en zo ontstonden daar de plannen voor nieuwbouw.

We hadden in Zwijndrecht  de huishoudschool de Schakel aan de Koninginneweg en de lagere technische school aan de burgemeester Jansenlaan. Tevens  was er de Mavo de keerkring en de Morgenster allemaal op een steenworp afstand van elkaar .  Van alle scholen uit die tijd van de nieuwbouw van de Toorts staat dit gebouw nog overeind en is dat voor veel oud leerlingen nog steeds een feest van herkenning .

Later kwamen er de houten gebouwen van Develstein  en van het walburgcollege . Gebouwen die na verloop van tijd bijna van ellende uit elkaar vielen . Nu zijn die scholengemeenschappen als enige nog over in Zwijndrecht en uitgegroeid tot grote scholengemeenschap van Christelijk en openbaar onderwijs.

De gebouwen van alle eerder opgenoemde gebouwen zijn allemaal gesloopt op de Toorts na. Ik merk  dat de oud leerlingen nog steeds met weemoed reageren als ik een foto plaats van de toorts. Foto s vanaf de Koninginneweg waarvandaan  de Toorts nu goed fotografeerbaar is omdat een aantal flats gesloopt zijn en je een mooie doorkijk hebt naar de Frans Halsstraat.

Zwijndrecht 2.0 zou je kunnen zeggen. In de jaren vijftig  werd er flink gebouwd en werd dit tuingebied volgebouwd met de flats en  woningen . De groei en hoop op een betere toekomst trok veel mensen aan die allemaal gingen werken in de industrie die flink aan het groeien was. De Schokbeton, de VOZ of van Leeuwenbuizen om er maar een paar te noemen. De scholen groeiden mee, de Mammoetwet kwam en zo was er een leerweg ingezet . Minister Cals loodste deze wet als minister door de tweede kamer op 12 juli 1962.

Zwijndrecht kreeg ook een heuse minister Calsschool in het zelfde gebied als Mavo de Keerkring. Uiteindelijk werd de wet in 1968 effectief  en had tot doel dat alle voortgezet onderwijs in èèn wet werd belegd. De minister bezocht zelfs Zwijndrecht bij de opening van deze school . Ook de minister Calsschool is reeds lang gesloopt en het gebied is nu voor een deel bebouwd in de verbeterslag van de sterrenbuurt.

De school de Toorts staat nog steeds trots als monument uit die tijd van opbouw aan de frans Halsstraat. Veel  MAVO scholen zijn ondergebracht in het Develstein college dat daarmee als start 1911  heeft staan wat recht doet aan de stichting van dit deel van het Christelijk onderwijs in Zwijndrecht.

Het hoofd van de school in die tijd was Dhr. W. van Veelen. De school de Toorts zat toen nog op de Rotterdamseweg en hij zelf woonde op de burgemeester Doornlaan.  In het boekwerkje  uit negentienzesentachtig waarmee  men het vijfenzeventig jarig bestaan vierde schrijft Dhr. Van Veelen dan ook wel hoe in de jaren na de oorlog hij als een soort arbeidsbureau werkte. Het bedrijfsleven, met name genoemd van Leeuwen Buizen, was op zoek naar kaderpersoneel. In negentienzesentachtig constateert hij dat er nog steeds een groot aantal leden op sleutelfuncties in dat bedrijf werkzaam zijn.

Zo was destijds de ambachtsschool of christelijke lagere technische school lang hofleverancier van het bedrijf Verkerk. Je ziet de groei van de scholen hand in hand gaan met het bedrijfsleven. Vandaag de dag wordt weer de samenwerking tussen bedrijfsleven, de scholen en de gemeenten gezocht in de ontwikkeling. Dat dit een goed concept is zou je uit de geschiedenis kunnen constateren. De Mammoetwet is reeds lang achterhaald en de schooltypes zijn ook weer wat veranderd alhoewel er vaak weer wordt teruggegrepen naar de oude schooltypen. Het ambacht noemen we nu meer een praktische leerweg.

De huishoudschool of kookschool leidde in eerste instantie op tot een beroep als huishoudster maar bereide de meisjes ook voor op de rol van huisvrouw. Met de Mammoetwet konden vanaf 1968 ook jongens naar het LHNO,  lager huishoud en nijverheids onderwijs, met de bijnaam spinazieacademie. Je had typisch vrouwelijke beroepen als naaister waarbij er door mannen daar nogal lacherig over gedaan werd. Toch was er meer mogelijk voor meisjes van de Schakel als ze daar de richting verpleging kozen. 

Het beroep naaister was een gewoon beroep en vandaag de dag zie je veel meer de man terug in de rol van kleermaker. Of dit door de invloed is gekomen van het samenvloeien van het onderwijs is weet ik niet. Zelf heb ik ook ooit de moeite genomen om mij te scholen in het kleding maken.  Dit naaldvak houdt meer in dan wat simpel naaien met een naald, je moet ook patronen tekenen met de naaimachine aan de slag. Om dat goed te doen moet je het wel in je vingers hebben.

Een op maatpak maken of een avondjurk is net zo moeilijk als het in elkaar zetten van een technisch apparaat of goed management neerzetten. De keuze die gemaakt werd op het vervolgonderwijs  was in de jaren vijftig anders dan nu. Op de lagere school werd de indeling al gemaakt. De Mammoetwet moest er ook voor zorgen dat kinderen van arbeiders ook het hogere onderwijs mochten en konden gaan volgen.
Er was dus duidelijk wel een hiërarchie in de maatschappij.  De denominatie waar je toe behoorde  gaf al direct richting aan van je mogelijkheden. Gelijke kansen was een ander begrip. In het boekwerkje van 75 jaar de Toorts refereert men daar ook aan. Bij de stichting van deze christelijke school was de schoolstrijd nog niet beslecht in de gelijkstelling van openbaar en christelijk onderwijs. In 1920 trad de wet de Visser pas in werking.

Dominee Vonkenberg was daar een duidelijk voorbeeld van. Deze dominee van de gereformeerde  kerk was voorzitter van het bestuur. Hij had een duidelijke visie waarin de opvoeding vanuit huis naar school werd doorgetrokken. Hij stond het dan ook niet toe dat mensen naar een andere kerk gingen om te kerken. Hij werd in 1910 benoemd en in 1911 was de oprichting van de school de Toorts een feit.
In 1920 werd zo ook de Juliana school opgericht die nu nog steeds als basisschool functioneert en als mooi monument achter de nieuwbouw van het gemeentehuis ligt verscholen. Dat alles werd gerealiseerd binnen de bestuursperiode van Dominee Vonkenberg die vanuit de gereformeerde visie  er een duidelijke lijn op na hield. Na hem is ook de Vonkenberg genoemd het zalencentrum opgericht  waarin vanuit een zelfde visie  ook de kleuterschool werd ondergebracht.

Ook dit gebouw is ondertussen al weer jaren geleden verdwenen net als de naastgelegen Koningskerk en vormt nu een groot gat op de hoek van de burgemeester Jansenlaan Koninginneweg. De van origine Christelijke Nationale Werkmans Bond/woningbouwvereniging Zwijndrecht nu Woonkracht10 is nog steeds bezig een ontwikkelaar te vinden voor de bouw en verdere ontwikkeling van het Koningshof. 

Aan de Burgemeester Jansenlaan is de Christelijk Lagere technische school gesloopt en omgevormd tot de nieuwbouw het loket. Een samenwerking van Da Vinci college, Develstein- en het Walburg-college. Hier zou je kunnen stellen dat de schoolstrijd uiteindelijk beslecht is in een samenwerking . Met het doel mensen op te leiden die aansluiting vinden op de arbeidsmarkt en een leven kunnen opbouwen . Zonder te kijken naar hun afkomst en dat 100 jaar na het afsluiten van de schoolstrijd met het aannemen van de wet de Visser.

De Toorts staat er nog steeds en hoe lang die daar nog zal schitteren als gemeentelijk schoolgebouw is niet duidelijk. Of het verkocht wordt voor woningbouw, een parkje wordt of als gebouw blijft bestaan zoals het er nu staat  is niet te zeggen. Wat aardig is dat de huidige directeur van het Develstein college  Dhr. Den Otter  ooit als leerkracht begonnen is op de Julianaschool. Er zitten dus overal in Zwijndrecht nog duidelijke wortels die teruggrijpen op de tijd van Dominee vonkenberg.