Een Heerlijkheid die het beleven waard is
Recent met de boekpresentatie van Kees Popijus werden er ook filmpjes van oud Zwijndrecht getoond. Veel oud winkeliers waren er vanwege het feit dat zij (of hun families) het onderwerp in het boek vormden. Ik zat te kijken naar de vele mensen die voorbij kwamen en merkte wel dat, als weliswaar geboren Zwijndrechter, je de verbinding makkelijker maakt als je familie hier langer woont.
Het was leuk om te zien hoe er tal van opmerkingen werden gemaakt met bijnamen die men vroeger had. Een van mijn oude buurtjes Mw de Klerk heeft daar nog eens een mooi boekje over geschreven. Maar ook tijdens de rondleiding kwam dat weer ter sprake en benoemde een oma naar haar kleinzoon dat . Je ziet dan dat er in een enkele generatie al heel veel kan veranderen.
Zoals ik wel vaker doe bij de rondleidingen die ik in het gemeentehuis verzorg vertelde ik over de stedenbouwkundige opzet van Zwijndrecht. Het mooie is dat in het gemeentehuis er tal van tekeningen hangen van vroeger en nu. Aan de hand van de tekeningen vertel ik over de gemeentegrens tussen Meerdervoort en Zwijndrecht en over de verbinding tussen stad en land.
Als ik aan de jongeren of nieuwkomers in de gemeente dit vertel tijdens rondleidingen hoe tot negentiennegenendertig de enige verbinding tussen stad, Dordrecht, en land, Zwijndrecht en het achterland, de veerpont was dan zie ik de mensen wel eens fronsen.
Het is nu zo normaal om overal heen te rijden dat mensen vergeten hoe onze infrastructuur gegroeid is. Ik heb wel eens beschreven hoe de groei van infrastructuur Zwijndrecht beïnvloed heeft. Zo een bijna zevenhonderd jaar geleden begonnen we met de dijkstructuur. Honderdvijfenzestig jaar geleden kwam daar het spoor bij globaal vijfentachtig jaar later werd de rijksweg met de brug aangelegd en zo een vijfendertig jaar later volgde de tunnel.
Als je de foto ziet van voor de aanleg van de rijksweg en de brug dan zie je het landelijke Zwijndrecht dat in de geschiedenis zo mooi werd beschreven. De industrie is er al ter hoogte van de steenen kamer waar men over kon varen met het veer. De dijk is nog een smalle hoge dijk waar nog niet veel autoverkeer over heen gaat. Veel steigers liggen er in de rivier ten bate van de industrie. Ook in de Uilenhaven is nog een mooi strandje zichtbaar.
Voor de tweede wereldoorlog en ten tijde van de ontwikkeling van de rijksweg en de brug werd er in Zwijndrecht al nagedacht over de verandering van de dijk en de sloop van veel panden. Vanwege de oorlog en de woningnood zijn die plannen tot na de watersnood in de kast gebleven. Veel van de structuur van Zwijndrecht heeft tot in de jaren tachtig stand gehouden.
Veel van de mensen met hun bekende bijnamen liepen door hun oude buurtjes en bekende straatjes die toen ten prooi vielen aan de uitvoering van de Delta wet. De onderdijk en de onderdijkserijweg veranderden. Het dijklint van Meerdervoort naar de Lindt werd volledig vernieuwd. Het hele stratenplan eindigde plotseling in het niets waar het daarvoor nog verbinding maakte met de dijk of de rijweg er onder langs.
Toch zie je ook aan de foto s dat veel panden in niet zulke goede staat verkeerden maar wie vandaag de dag zich in dat gebied verplaatst ziet gelukkig nog wel panden die dit allemaal overleefd hebben. En trots staan op een plek die voorheen verder van de dijk gesitueerd was. Het Lindtsestraatje is een mooi voorbeeld waar deels nog oudbouw staat maar waar ongeveer de helft van af geknabbeld is.
De vooruitgang is dat je nu lekker kan fietsen langs die dijk en er goed kan verblijven op oude plekken die nieuw leven ingeblazen zijn. Het zuigerzandje is een plek die niet meer bestaat maar het recreëren langs de dijk kunnen we wel. Het is er ingericht om te verblijven ( hotel ARA) en zelfs rondom het Putterhoekse veer is nu het hele gebied recreatie aan het worden met een heuse beweegtuin.
Puttershoek de plek waar ook ooit de Zwijndrechtse nieuwlichters verbleven maar vooral bekend van Kees Verkerk en de suikerbieten fabriek of discotheek Alcazar is ook zo een voorbeeld van een dijkdorp waar veel veranderd. Wat wij gemeen hebben is de verbinding over water die gebleven is, al eeuwenlang. Voor de fietser is het een welkome overtocht naar de hoekse waard die nu één gemeente gaat worden.
Daar zie je dat het zelfde patroon gevolgd wordt als in de geschiedenis van Zwijndrecht. De provincie of de centrale overheid besluit en beslist daarmee over de geschiedenis van het gebied.
Wat wij als mensen uit de streek zo goed kunnen is onze culturele identiteit vast leggen, middels boeken of zoals wij dat tegenwoordig meer doen middels social media. Daarin heb ik de afgelopen vijf jaar gezien dat uit heel de wereld mensen bezig zijn met Zwijndrecht of hun buurtschap als de Lindt, Meerdervoort, de onderdijk of de Kerkstraat en omgeving terwijl ze er al heel lang niet meer wonen.
Daarin ligt dan ook de kracht van een gemeenschap. Je niet laten op zij duwen of uitspelen door derden, maar een eenheid vormen in positieve verbintenis. Vroeger was niet alles beter maar uit de geschiedenis leren we. Een van die lessen is dat we het samen kunnen. In de rondleidingen vertel ik aan de hand van de kaart vaak hoe dingen ontstaan zijn.Daaruit rijst dan ook wel eens de vraag waarom we het als buurgemeenten dan ook niet samen goed kunnen regelen. Ik moet dan wel lachen als ik probeer uit te leggen hoe dat politiek gaat en kan vaak het voorbeeld aanhalen van oude rijmpjes en gedichten.
Wie in ’t Ambacht wil gaan vrijen, die moet hebben een mes op zak, en een sabel om te strijden want in “t Ambacht zijn ze lang niet mak. In Oostendam daarbij gelegen, ziet men veel baldadigheden plegen. IJsselmonde hoog van moed, Ridderkerk ligt aan de voet. Ambacht is voor kleine kinderen, dat zal Heerjansdam niet hinderen. Barendrecht ligt in t west’, Rijsoord is maar een kraaiennest.
Waar Zwijndrecht vroeger slechts het dorp aan de rivier was als oversteekplaats loopt de grens nu van Barendrecht, Ridderkerk naar Ambacht met als mooie natuurlijke grens de waal die doorloopt in Ambacht waar de grens gemaakt wordt door de Langeweg en de Volgerlanden wat Zwijndrecht en Ambacht aaneen ritst maar dus ook begrenst.
Het gebied wat vroeger agrarisch bezet werd vormt nu de recreatieve verbinding die toekomst biedt voor een positieve beleving van de Zwijndrechtse waard zoals die al heel lang benoemd wordt. Een heerlijkheid die het beleven waard is.
