Tekens aan de wand
Er zijn veel momenten in het leven die bekroond worden met een teken. Een herinneringsmoment. Of dat nu de eerste steen legging is of de aankleding in de buitenruimte met bijvoorbeeld een boom of wat anders, de aangrijpingsmomenten voor een teken aan de wand zijn er vele.
De galgenplaat in Zwijndrecht is eigenlijk een mooi voorbeeld.
De galgen stonden er lang niet altijd gebruikt. En als ze al gebruikt werden dan hingen de lijken er ter afschrikking. Het aangrijpingsmoment om deze daar op te richten was duidelijk maar ook wel slim gedaan door de vroede vaderen uit het Dordtse om als teken aan de overzijde van de rivier deze plaats in te richten. Een teken aan de buitenkant van de stadsmuren. Een teken aan de wand wordt wel vertaald als er staat iets te gebeuren. Galgen op een rij die dreigend als symbool geven aan dat er iets kan gebeuren.
Toch bedoel ik niet zo zeer de dreiging maar als wel iets vrolijks. Dreiging wordt veel aan de ze uitdrukking gekoppeld. In de bijbel vindt je daar veel van terug. Tekens aan de wand kan je ook herkennen als verkeersborden maar ook als graffiti of posters.
Allen hebben gemeen dat ze iets uitdrukken er een expressie van uit gaat.
Gevelstenen vertellen veelal wie deelgenoot was in de tijd van de oprichting of wie er in een bewuste woning of plek werkte of leefde. Ook werden vaak beeldmerken van eigenaren verwerkt als beeldmerk. Dat laatste verschafte dan een bepaalde status. Zwijndrecht heeft niet veel oude gebouwen en dus zie je weinig gevelstenen die uitdrukking geven aan een beroep of status. Op het Veerplein zie je bij boekhandel de Salon dat dit pand in het verleden een patisserie is geweest. Het is een van Zwijndrechts oudste panden maar al de eigenaar niet de gevelsteen zo helder zichtbaar in beeld had gebracht had niemand er verder over nagedacht wat er in dat pand gevestigd was geweest. In de vergulde Swaen aan de Rotterdamseweg herleeft middels haar naam en de inrichting van de oudheidkamer een stuk historie. Een klein beetje is het wel weer een soort herberg en worden er ook vergaderingen gehouden maar dat heeft vooral met historisch besef te maken en niet omdat een gevelsteen dat vertelde zoals bij de Patisserie. Zwijndrecht heeft dus weinig oude gebouwen met tekens aan de wand.
Tekens aan de wand en herinnerings monumenten vindt je vooral op gebouwen die verfraaid werden door kunstregelingen of om aan aan te geven wat de functie van een gebouw was of is. De gymnastiekzaal van de school de Dolfijn aan de Balistraat kent een groot muurbeeld dat de beweging van gymnastiek goed weergeeft, een voormalige school aan de Lindelaan laat dat zien middels een gedenksteen boven de deur, school met den bijbel. De school met den bijbel is niet meer maar de gymzaal nog wel. Het toont de verandering van de maatschappij want verandering is iets waardoor de tekens aan de wand veranderen. De galg staat er ook niet meer maar het beeld dat deze er stond schrikt nog steeds mensen af.
Misschien geldt dat ook voor mensen met iets als de school met de bijbel of wordt dat juist gezien als een gemis. Een pas vernieuwde school als de Julianaschool kent ook veel gevelstenen. Binnen de school zijn daar een aantal uit hun tachtigjarige historie zichtbaar. In een vernieuwde wijk als de Sterrenbuurt zie je dat er moderne tekens aan de wand zijn gekomen. Tijdens het vernieuwingsproces van de wijk hebben de kinderen uit de wijk deelgenomen aan een project waarin hun tekeningen zijn aangebracht op tegels die een tegeltableau vormden die op de wand van een flat de boel deden en doen opfleuren.
Toch zie je dat veel van de tekens die ooit ergens verschenen er maar weinig mensen van weten wat er de reden van is of was. Waar staat de eerste steen is dat duidelijk maar waar geen tekst of uitleg bij staat is de kans groot dat dit zo maar verdwijnt. Zo is er in het kader van de nieuwbouw van het gemeentehuis een kunstwerk gekomen en is het ook weer verdwenen door nieuwbouw. Niet iedereen is er dus rouwig om als iets verdwijnt. Maar een gevelsteen als van de school de Morgenstond aan de Rotterdamseweg werd wel als een misser geien in de recente sloopdrift.
Er zijn natuurlijk veel missers te noemen maar de vraag blijft altijd of we wel iets leren uit onze historie. Tekens aan de wand helpen ons te herinneren, ons collectief bewustzijn wakker te houden maar doen we dat wel. Kunst in de openbare ruimte kent een goede functie en kan verbindend werken. Kijk maar hoe aardig kunst op rotondes kan werken. Op de rotonde van de Bruïnelaan staat een beuk binnen de cirkels het is een kunstwerk een teken in de buitenruimte maar wie weet dat en hoe lang zal het duren voordat deze gesloopt wordt voor een verkeersverandering.
De rotondes in de Volgerlanden hebben een diversiteit aan kunst en vrolijken de boel geweldig op. Nu is de Volgerlanden en de kosten van deze kunst natuurlijk een geweldige discussie binnen de Zwijndrechtse waard maar je wordt er vrolijker van dan het politieke gedoe. Voeg de gemeenten toch samen provincie tot een gemeente Zwijndrechtse waard. Dan worden gevelstenen en andere tekens aan de wand weer iets wat belangrijk wordt. Dan kennen de wijken binnen de gemeente zich weer door gevelsteen. In Heer Oudelands ambacht laat de wijk dat zien door het wapen van Oudeland bij de ingang te laten zien. Je krijgt dan een interessante beeldvorming van de historie van de plek en tenslotte ligt de geschiedenis van de Zwijndrechtse waard vanaf 1331 goed in te delen.
Zo kan je de bedijking als uitgangspunt nemen en dan zal je zien hoeveel tekens aan de wand je tegenkomt. Je kan ook de kerkgeschiedenis als uitgangspunt nemen en dan kom je weer hele andere tekenen tegen. Vooral die van de afscheiding van de verschillende stromingen die er zo door de geschiedenis ontstaan zijn. Ook daarin zie je het gebruik van de tekens weer terug. De katholieken hebben daar een ruim gebruik in waar de beeldenstormers weer te hoop tegen liepen en waarvan hun kerken er vele met en zonder afscheiding binnen de Zwijndrechtse Waard te vinden zijn.
Wie Zwijndrecht echt kent weet waar hij zij moet kijken naar tekens. De Bruïnelaan kent er vele waarvan eigenlijk zichtbaar is dat die veel voortkomen van na 1900 waarbij de laatst veranderde teken dat is van de woningbouwvereniging die in haar historie meerdere keren van naam gewijzigd is en waarbij hun beeldmerk meegegaan is met de tijd. Van Christelijke nationale werkmansbond tot nu Woonkracht 10 is een flinke verandering. Eerst alleen voor Zwijndrecht met eigen signatuur nu voor allen binnen de Drechsteden.
Het zijn de tekens aan de wand van de verandering , Drechtstad of eerst Zwijndrechtse waard of gemeente Volgerlanden het past in hetzelfde beeld. Voor allen die dat niet willen ligt er een pracht taak weggelegd als beeldenstormer. Kent U de tekens aan de wand en leest U ze ook? Begrijpen we ze of willen we ze niet begrijpen of alleen uitleggen naar eigen begrippen?
Louis van gaal drukt het zo uit: bent U nou zo slim of ben ik nou zo dom. Zo ben je gevierd trainer en zo dien je te luisteren naar de tekens aan de wand en kan je vertrekken. Zo kan het ook gaan in de politiek. Het is een teken aan de wand dat er iets moet veranderen want de tijden zijn aan het veranderen.
