Zwijndrechtse waard en hun kerken en afsplitsingen

30 maart 2010 door Willem Schneider

De verkiezingen zijn voorbij en in mijn vorige column ging ik in op ambtenaren en hun politieke achtergrond. Een van de voormalige ambtenaren kwam ik tegen en hij vond de verkiezingsuitslag wel opzienbarend. Ondanks dat hij van een gevestigde partij was vond hij het goed dat de regenten maar eens wakker geschud moesten worden en plek zouden maken voor vernieuwing. In onze buurgemeente Ambacht zijn het feitelijk de regenten die gewonnen hebben. Mijn Ambachtse collega vraagt nog wel eens naar mijn mening. In het laatste geval was dat over de Zwijndrechtse waard en de samenwerking hierin.  Ik heb in Ambacht een raadsvergadering bijgewoond over het onderwerp Volgerlanden en daarin speelt de samenwerking Zwijndrechtse waard een belangrijke rol. Zwijndrecht blijft daar voorstander van maar in Ambacht wil men toch veelal vasthouden aan andere structuren.

Toen ik daar op de publieke tribune  probeerde uit te leggen dat ik het Ambachtse gedrag vooral zie vanuit de historie van de kerken en haar afsplitsingen stuitte dat daar op ongeloof. Ik ben opgegroeid in Zwijndrecht en begreep nooit hoe dat nou zat met al die verschillende kerken. Allemaal dezelfde god maar allemaal een verschillende kerk en eigen kerkgebouw. Juist die verwondering leverde mij veel kennis op.

Mijn buren waren afkomstig uit Ambacht en daarom hoorde ik meer over afsplitsingen. Ik begreep het echt niet goed maar accepteerde de gegevens en dat leidde tot een historische zoektocht. Die begint feitelijk rond 1300 het feitelijke ontstaan van de Zwijndrechtse waard. In 1320 verdween het toen bestaande kerkje van Kijfhoek. Deze werd na de bedijking in 1331 herbouwd en heeft door de eeuwen heen zijn ligging op het rivierduin overleefd. Het werd uitgebouwd door de monniken van Eemstein maar veranderde door de tijd en gebrek aan geld en is in 1993 gerestaureerd. Het is een Hervormde kerk en juist die hervormde kerk kende de doleantie.

In maart 1890  werd de eerste kerkdienst gehouden in een houten schuur achter de huidige oudheidskamer de vergulde swaen. Dominee Knoll had geweigerd een classisbeurt te geven in Rijsoord. Juist de beroering in die periode van de hervormde kerk  zorgde voor afsplitsingen. De doleantie zorgde daarmee voor het ontstaan van de gereformeerde kerk  van Zwijndrecht. Ook deze gereformeerde kerk kende haar afsplitsing nadat in 1944 er problemen ontstonden met Professor Dr. Schilder. Dit leidde tot de gereformeerde kerk vrijgemaakt. Binnen deze kerk gebeurde er dus heel veel en leidde tot tal van afzettingen. De vergelijking met de doleantie zoals ik die bedoelde naar de bezoekers van de gemeenteraad in Ambacht werd dus niet geheel begrepen. Het gebeurt vaker dat mensen elkaar niet begrijpen of willen  begrijpen. En dat kan leiden tot allerlei twisten


Zwijndrecht heeft zijn oude kerk te danken aan een twist. Het was graaf Wilem IV  die de Friezen een lesje wilde leren en daarbij het loodje legde waardoor zijn zus Margaretha hem opvolgde.  Zij huwde Lodewijk de beier Keizer van het heilige Roomse rijk. In 1354  werd zij echter weer gedwongen af te treden  ten behoeve van haar zoon Willem V. Deze twisten kennen we als de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Toch had zij voor die tijd al een brief geschreven  waarbij zij de aanzet gaf tot het bouwen van een kapel in Zwijndrecht nabij Dordrecht. De oude kerk staat nog steeds en het blijft maar de vraag of de kerk nu gesticht is door deze initiatieven. Maar  de strijd tussen geloofsopvattingen is heel duidelijk. De Katholieken hebben in deze omgeving dan ook veel minder invloed dan bijvoorbeeld in Brabant. De oude Kerk kent trouwens ook veel begunstigers uit prominente hoek.

Onder die vallen Johanna van Pompe van Meerdervoort en  burgemeester Stoop van Zwijndrecht op. Van de oude kerk is ook nog een afbeelding bekend waarbij een toren staat.  Of deze er echt heeft gestaan is nog niet historisch gestaafd zoals bij kerk in Heer Oudelands Ambacht wel gevonden is die ook op een prent stond afgebeeld.  De Lindtse kerk kent ook een geschiedenis sinds 1300. Deze kerk is vooral van binnen mooi te noemen en is herbouwd na allerlei branden.  De pietermankerk is net als de kijfhoekkerk gebouwd na de start van de bedijking. In 1334 zou op de lievershille een zeebaken gestaan hebben  waar tijdens een stormvloed een walvis aangespoeld zou zijn. Willem van Duvenvoorde zou hier zo van onder de indruk zijn geweest dat hij in een schouderblad van de walvis een tekst liet aanbrengen  dat deze 62 voet groot zou zijn geweest.  Of dit visserslatijn is weten we niet. De pietermankerk sloot zich aan bij de gereformeerde  kerk in 1572 mede omdat Dordrecht de zijde van de Prins gekozen had.

De Katholieken hebben ook pas sinds begin 1900 hun eigen kerk in Zwijndrecht . Eerst een houten kerk die vervangen werd door de basiliekvormige kerk aan de Bruïnelaan. Het schippersinternaat naast deze kerk  werd dan ook door de nonen gerund. De kerk heeft dus veel invloed op de Zwijndrechtse samenleving. Dat zie je dan ook terug in de Zwijndrechtse politiek. Burgemeester Stoop noemde ik al maar je ziet dan ook in de historische verkiezing uitslagen. Het laatste college was dan ook opvallend qua kerkelijke gezindheid. Het waren vooral de Katholieken die daarin de hoofdmoot vormden waar voorheen de gereformeerden en hervormden het voor het zeggen hadden.

De Zwijndrechtse waard heeft met de twisten, de doleantie , Zwijndrechtse nieuwlichters en de Dordtse synode naast zich veel te maken gehad met kerkelijke aangelegenheden ook al wil heden ten dage daar niet iedereen aan. In 1993 werd in de Kerk van Kijfhoek een nieuw doopvont neergezet met de tekst; Een heer, een geloof, een doop. Dit doopvont was een vervanging  van een doopvont wat tijdens de beeldenstorm  in tweeën gebroken was.  Ik ben benieuwd hoe de verkiezingsuitslag de samenwerking binnen de Zwijndrechtse waard gaat beïnvloeden.  Misschien leidt dat in de toekomst wel tot een vorming van een gemeente Zwijndrechtse waard. Eens kijken wat mijn collega in Ambacht van die optie vindt. 

Gerelateerde wijken:
Gerelateerde straten:
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.