Hoogbouw in Zwijndrecht

24 oktober 2009 door Willem Schneider

Hoge bomen vangen veel wind is de uitdrukking. Daar moest ik aan denken toen ik door Zwijndrecht reed richting kringloopwinkel. Een groot aantal gekandelaberde bomen. Spookachtig en eng vond de bezoekster naast me. Ik probeerde uit te leggen waarom de bomen zo gesnoeid waren. Er lag ook een tweemaster op de werf van de Fa. Kooiman dus wind was wel een mooie invalshoek, maar niet het argument, ook al dacht men dat vroeger.

Cees Merkus moest dat in het verleden ook wel eens uitleggen waarom de methode van snoeien zo was als deze is. Cees als oud-wethouder weet als geen andere wat het is om als hoge boom wind te vangen maar dat geldt natuurlijk ook voor mensen als Albert Abee of Cees Boudestein allen reeds een tijdje vertrokken uit de Zwijndrechtse politiek. In de periode van Albert Abee en Cees Merkus ontstond het plan voor de hoogbouw van de Bakens naast en tussen Zonnestein en Eemstein, zuilen zoals mijn Ambachtse collega die noemt.
 

Hoogbouw was in het verleden nooit hoger dan de kerktoren, het verleden is dan natuurlijk voor de jaren vijftig van de vorige eeuw. Zelden torende iets hoger dan de kerktoren of het moesten de bomen zijn die majestueus zich uitbreiden tot enorme reuzen in het landschap. Hoger dan de Dordtse dom echter kwamen deze nooit. Op de Zwijndrecht dijk stonden een paar van die prachtige bomen in de omgeving van de Rijstpelmolen, Euryza, waar altijd enorme grote groepen vogels in Huisden. De Euryza kennen we ook uit de tijd van de wethouder Abee en Merkus als een zwaar verliesgevend bouwproject. Niet alleen de hoge bomen en vogels zijn weg maar ook veel geld en uiteindelijk twee wethouders. Je kan stellen dat de politiek gekandelaberd is want de zelfde politieke partijen, zuilen, blijven regeren maar de poppetjes verdwijnen zoals de vogels uit gekandelaberde bomen.
 

Toch blijft de hoogbouw die gepland en gerealiseerd is staan. De Bakens staan weliswaar voor een groot deel leeg. Politieke prestige is het zeker niet geworden en ook het succes voor de eigenaar blijft uit. Met je hoofd in de wolken kan je stellen ging men aan de slag. Meer hoogbouw terwijl de bewoners van Zwijndrecht meer laagbouw wensen en de politiek gekozen had voor hoogbouw aan het water samen met Ambacht.
 

Maar wat waren de hoogste elementen in Zwijndrecht in de jaren vijftig eigenlijk? Het waren de kerktorens, het Katholieke Julia internaat of de schoorstenen van de fabrieken. Zwijndrecht was een gemeente met heel veel laagbouw. Dat is mooi te zien op luchtfoto's van Zwijndrecht. Een schoorsteen valt op in het landschap en in een eerdere column maakte ik melding over de tuinders waarop een reactie kwam van Pierre Geelen. Zijn vader was de bouwer van een van de schoorstenen die tot 1977 in het Zwijndrechtse landschap als vingerwijzing Gods in het kale landschap stond achter de Rotterdamseweg waar de proeftuinen van de tuinders lagen.
 

Hoogbouw is een echt naoorlogs verschijnsel, flatgebouwen van zes tot twaalf verdiepingen verrezen als de oplossingen voor de woningnood. Zonnestein Eemstein waren de laatste die aan de rand met Ambacht verrezen uitkijkend over het open tuinderslandschap. Het idee voor de wijk de Volgerlanden die daar eind jaren negentig verscheen was eigenlijk dat de flats Zonnestein, Eemstein lager zouden worden en dat het Kasteel het hoogste element zou worden in de omgeving. Maar mogelijk omdat de rook om hun hoofd nog niet was verdwenen gingen de bestuurders akkoord met een opstopping en een plaatsing van twee torens hoger dan de Dordtse dom.
 

De politiek hoefde alleen maar ja te zeggen, die dat dan ook op een enkeling na deden. Zuilen zijn het als bewijs van de politiek zoals die al eeuwen heerst. De leegstand is ook synoniem aan de opkomst bij de verkiezingen steeds minder. Er zijn natuurlijke ook getrouwe kiezers die vooral te vinden zijn in de groep met een streng christelijke achtergrond. Dat wordt wel bewezen door de hoogbouw van de Nebo die vijftien hoog mocht worden dankzij de hoogbouw van de Bakens. Deze nieuwbouw was wel snel gevuld. Opvallend is dat de oudere generaties uit hun laagbouw woning nu de hoogbouw opzoeken. Niet de hoogbouw die al eerder bedacht was aan de Noordoevers maar vooral de oudbouw flats zoals Zonnestein Eemstein of de Pruylenborg, Kapiteinflats die ooit voor gezinnen gebouwd waren. Zwijndrecht ontwikkelde sinds de jaren vijftig door en alle groene ruimte werd stukje voor stukje opgeofferd aan woningbouw totdat de grens bij de Munnikensteeg bereikt was.

Misschien was het bij de woningbouw-bestuurders de gedachte van van Speyk die heerste; dan maar de lucht in. Er is natuurlijk een duidelijk verschil in de historische opmerking van de slag bij Chatham met de vergelijking hier. Toch is er met het maken van de plannen rondom de Noordoevers wel deze gedachte die heerst, opblazen die zooi. Veel boze bewoners die zich heel boos maakten over het bouwen van hoogbouw aan de rand van Zwijndrecht en Ambacht. Ook bewoners die er in de jaren vijftig woonden en toen onteigend werden kunnen daar nog boos over worden. De plannen zijn er wel maar de ontwikkeling ligt volledig stil.
 

Tal van oorzaken zijn hiervoor te noemen. Niet alleen het verzet van bewoners maar ook de ontwikkeling door ROM-D speelt hier parten in. Daarnaast de markt, deels opgesnoept door de Bakens, maar vooral de economische crisis. De hele bouwwereld ligt op zijn gat en heeft zeker de wind niet mee. Een ander gat is de plek waar de Koningskerk heeft gestaan en waar ook hoogbouw is geprojecteerd. Waar ooit de vingerwijzing Gods heeft gestaan als postmoderne naoorlogse kerk met het zalencentrum Vonkenberg is nu een gebied zoals dat op de luchtfoto s uit begin jaren vijftig terug te vinden is, een leeg gebied. Dat geldt ook voor de plek naast het nieuwe LOC. Een plek die leeg was en waar bewoners ook liever geen nieuwbouw appartementen hebben maar hun groen terug eisen. De LTS die in de jaren zestig nieuw was kreeg daar zijn eigen gymzaal en ruime kantine met filmzaal. Misschien zou daar weer eens aan gedacht moeten worden. Functies die passen in een centrum. Mijn collega uit Ambacht had het ook al over nieuwbouwplannen. Rondom scholen brengen we in Zwijndrecht steeds meer denominatie´s een onder dak. Nu nog in de Zwijndrechtse waard proberen binnen twee gemeenten, een theater onder een dak te brengen of een zwembad in de openlucht te realiseren.
 

Het lijkt telkens weer een klucht in de historie van samenwerking. Vanuit de kloofbenadering zoals dat mooi heet proberen tot elkaar te komen. Lastig als het Ambachtse college een bedrijventerrein projecteert op een plek waar je juist samen tot iets zou kunnen komen. Mede gezien in het licht van de Drechtsteden samenwerking toont dat niet de intentie, maar de ware aard van de politieke zuilen die eigenmachtig doorgaan gelegitimeerd vanuit hun historische bestaan. Het zou mooi zijn het los laten van de zuilen en de overstap te maken naar het nieuwe denkraam. Een raam waar de burger wel door naar binnen wil kijken of graag naar buiten kijkt omdat er iets moois ontstaat.
 

Het idee waar het dorp overgaat in het landschap alsof dat er altijd al natuurlijk was is een historisch gegeven. De proeftuin voor de tuinders werd ook niet echt gebruikt misschien kan men daar van leren als de rook om hun hoofd is verdwenen en men bereid is niet met hun hoofd in de wolken te lopen en begrijpt dat hoge bomen veel wind vangen. Er mag dus een nieuwe wind gaan waaien en windvangers komen. Als die dan de wind in de zeilen gaan krijgen dan kan Zwijndrecht er weer een tijd mee door. Net als de tweemaster die op de werf Kooiman zijn onderhoudsbeurt krijgt. Niet terug naar de tijd van vroeger maar net als deze werf die na 125 jaar nog steeds voorwaarts gaat en zich zelf ontwikkeld en goed samenwerkt.

Gerelateerde wijken:
Gerelateerde straten:
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.